Tímarit Máls og menningar - 01.06.1992, Blaðsíða 18

lífi. Þannig velur hún — af nauðsyn —
dauðann í stað efasemdanna um lífið.
En Helga hugsar sér Öldu allt annan
ferðalang og talar endalaust um leit hennar
að ást og að sjálfri sér:
Sá samastaður sem hún gerir hann [Anton]
að felst í líkamlegri snertingu, hlýju og
samruna, eða þeirri „symbíósu“ sem Julia
Kristeva talar um sem takmark ástarinnar.
í snertingunni leitar Alda ekki aðeins að
samastað, öryggi og vernd, heldur einnig
fyrst og fremst að eigin sjálfsmynd, eða því
sem hún kallar kjamann í sjálfri sér (64).
En er sjálfsmynd möguleg? Ef túlkendur af
skóla freudíska femínismans spyrja sig
ekki þeirrar spumingar, þá verður einhver
annar að gera það. Hvað sem segja má um
meðhöndlun þessara fræða á því sem kallað
er kvenleg sjálfsmynd, þá felur meðhöndl-
unin í sér grundvallarvanrækslu í akadem-
ískum, jafnt sem fagurfræðilegum skiln-
ingi. Leitin að sjálfsmynd hefur nefnilega
aldrei þótt sem hverjar aðrar eftirleitir, eins
og bókmenntir frá örófi alda bera vitni um.
Eða er það ekki einmitt í ástinni sem mað-
urinn/konan mæta takmörkunum sínum og
glata í henni oft því litla sem þau höfðu af
þessu sem kallað er sjálfsmynd? En þá
koma til hjálpar gróteskan, flæðið og hlát-
urinn og eru þessi undur veraldar ekki ein-
ungis sögð vinna á karlveldinu með
tímanum (og auðvelda þannig um síðir kon-
unni að finna sjálfa sig), heldur hjálpartæki
konunnar í angistarfullri leit sinni að sama-
stað í tilverunni, þeirri tilveru sem einungis
er ætluð körlum. En hver segir að ástin —
og þar með lífið sjálft — sé dans á rósum,
verði karlveldið læknað, steypt af stóli eða
jafnvel molað?17 Alda, hins vegar, leitar
aldrei að sjálfri sér í ástinni. Hún finnur
fyrir tilviljun það sem hún vildi ekki finna,
nefnilega reynslu af sjálfri sér í allt of
mannlegu lífí. Þráhyggjan felst því ekki í
kvenlegri tilbeiðslu ástar, heldur miklu
frekar í einskonar sannleikstrú. Sú trú, aftur
á móti, er mun flóknari en blinda ástartrúin.
Fall Öldu verður að vera vitrænt svo hún
geti réttlætt það á forsendum hins fagra lífs
og einungis með því móti getur hún sætt sig
við orðinn hlut. Hún telur sér nefnilega ekki
einungis trú um réttmæti tilfinninga sinna,
heldur einnig sannleiksgildi þeirra. Þannig
verða þær fallegar í eðli sínu af því að
sannleikurinn sjálfur er fallegur. En sann-
leikurinn um hana sjálfa er harmrænn; hann
segir allt um endasleppa tilraun hennar til
að lifa fallegu lífi, en ekkert um manninn
eða ást hans til hennar. Með þessu móti
felur sannleikstrúin í sér endanlegan dauða
Öldu og þannig snýr hún aftur heim, inní
sjálfa sig, snauðari af lífinu sem hana
dreymdi um, en ríkari og helsærð af lífinu
sem hún vildi ekki lifa og gat ekki hafnað:
Ég dáist að mér og segi: ert það virkilega
þú sem elskaðir svona óumræðilega svona
ofsalega allan tímann án þess að blikna. Ert
það þú, sem hugsaðir fegurstu hugsanir
heimsins? Ert það þú sem lést ekki satt kjurt
liggja af því að sannleikurinn ER æðstur,
hvað sem það kostar (154).
Og seinna:
Ástin á þér er nefnilega sannleiksást. Kona
eins og ég, hún getur gert hvað sem er að
hverju sem er. En ég hafnaði lyginni (183).
Niðurstaða Helgu, hins vegar, er eftirfar-
andi:
16
TMM 1992:2