Són - 01.01.2005, Side 79

Són - 01.01.2005, Side 79
LJÓÐSTAFURINN S Í ÍSLENSKUM KVEÐSKAP 79 klasar jafngildisflokk með sj, sv og s + sérhljóða en gnýstuðlar verða þeir ekki fyrr en þeir standa, hver fyrir sig, í öllum sætum sem ljóð- stafir. Um gnýstuðlana sk, sp og st er fátt að segja annað en að niðurstöður úr athugun á þeim komu ekki á óvart. Klasinn sk kemur 114 sinnum fyrir í stuðlasamböndum, sp 8 sinnum og st 91 sinni. Lausleg athugun á fjölda orða í Ordbog over det gamle norske sprog (ljósprent 1954) og Íslenzkri orðabók (1980) bendir til þess að þessar tölur séu í nokkuð góðu samræmi við fjölda þessara orða í tungumálinu, þ.e. að á móti hverjum 8–9 orðum sem byrja á sp megi finna um það bil 110–120 orð sem hafa sk í framstöðu og í kringum 90 sem byrja á st. Klasinn sk kemur ekki fyrir hjá Braga Boddasyni sem skýrist væntanlega af því hve lítið er til eftir hann. Eftir það finnst sk í stuðlun hjá öllum skáldunum, mismörg dæmi hjá hverju þeirra. Flest eru þau hjá Stefáni Ólafssyni, sautján talsins, en fæst hjá Kristjáni Jónssyni Fjallaskáldi, tvö. Svipuð niðurstaða er með klasann st nema þar eru dæmin heldur færri og sveiflurnar minni. Það hve klasinn sp kemur sjaldan fyrir getur skýrst af því að orð sem byrja á sp eru mikl- um mun færri en þau sem hefjast á sk eða st. Þar sem þessi orð ganga ekki inn í neinn annan jafngildisflokk verða þau út undan í stuðlun- inni. Það er athyglisvert að oftast kemur klasinn st fyrir hjá Stefáni Ólafssyni, alls níu sinnum. Ekki er í sjónmáli nein skýring á því hvers vegna þessi austfirski klerkur stuðlaði oftar með gnýstuðlum en önnur skáld. Ef til vill er hér um einskæra tilviljun að ræða. Ekki er neinn sjáanlegur munur á þessum þremur klösum eftir því frá hvaða tíma dæmin eru tekin. Gnýstuðlarnir sk, sp og st virðast hafa haldið hlut sínum í stuðluninni án þess að þar yrðu nokkrar þær sveiflur sem vert er að veita athygli. Annað er uppi á teningnum þegar litið er á gnýstuðlana sl, sm og sn. Þeirra verður ekki vart fyrr en hjá Halli Ögmundssyni þegar klasinn sm er í öllum sætunum (sjá töflu 1). Eftir það koma þeir fyrir hjá níu skáldum til viðbótar, alls sextán sinnum. Athyglisvert er að samböndin sl og sn (e.t.v. sm) koma fyrst fyrir sem gnýstuðlar eftir að s-stuðlun er hætt. Þetta sést best þegar litið er á töflu 1 og súluritin í töflu 2 og 3. Athyglisvert er að klasinn sm kemur ekki fyrir nema einu sinni. Eins og áður hefur verið bent á eru orð sem hafa sm í framstöðu mjög fá. Lausleg könnun var gerð til að ganga úr skugga um þetta atriði. Taldir voru í Íslenzkri orðabók (1980) helstu orðstofnar sem hefj- ast á sl, sm og sn. Niðurstaðan var sú að orðstofnar sem hafa sl í fram- stöðu reyndust vera um 130, þeir sem hefjast á sn töldust tæplega 120
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168

x

Són

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Són
https://timarit.is/publication/1139

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.