Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2012, Síða 68

68
„óendanleg“, henni þarf, eins og hann segir, ekki að ljúka „í venjulegum
skilningi“ (273–274). Hann ætlar með öðrum orðum að má burt skilin á
milli lífs og listar, ekki ósvipað og gert er í lokaþætti Uppstigningar.52
Ólíkt Agnari heldur Helgi þessum fyrirætlunum til streitu og eltir
skáldadrauminn. Það á nánast eftir að ríða honum að fullu þegar mörk
skáldskapar og veruleika gufa upp fyrir augum hans en í millitíðinni
(þriðja þætti) kemur hinn „verulegi“ listamaður til sögunnar, fyrrnefndur
Kolbeinn Halldórsson (einnig sem gestur með skipi), og stingur undan
Helga en svo virtist sem þau Jóhanna myndu ná saman á ný, að minnsta
kosti framan af.
Í fjórða þætti er blekkingarheimur leikhússins afhjúpaður. Strax í byrj-
un þáttarins er leikhússtjórinn látinn grípa fram í fyrir Helga þar sem
hann stendur uppi á litlu felli fyrir ofan bæinn, sem er lítilmótlegur og
lágkúrulegur þaðan séð, og er farinn að tala í stakhendum, upphafinn af
eigin skáldskaparsnilld. Leikhússtjórinn kallar nafn leikarans, sem fer með
hlutverk Helga, og segir að nú sé nóg komið af þessari fyndni, hann verði
að ranka við sér og taka að leika hlutverk sitt að nýju. Þegar Helgi neitar
að láta að stjórn kemur höfundur leiksins, sem kallaður er Hæstvirtur,
fram á sviðið en honum þykir uppreisn persónu sinnar skiljanleg og raun-
ar ágæt vending á rás atburða: „Hver hefði enzt til að sitja og horfa á þig
skrifa þennan óendanlega róman?“ (333). Höfundurinn tekur þó fram að
uppreisnarhuginn hafi Helgi auðvitað fengið frá sér. Áhorfendum sýning-
arinnar er einnig blandað inn í samræður þeirra en í síðustu atriðum þátt-
arins togast veruleikinn og skáldskapurinn á um sál Helga. Læknisfrúin úr
þorpinu kemur upp á fjallið til þess að fá hann með sér aftur niður í byggð
og þegar hann lætur tilleiðast birtist höfundurinn að nýju en nú í líki glott-
andi djöfuls enda persónan gengin til liðs við hann aftur. Til þess að leiða
söguna til lykta birtist leikstjórinn á sviðinu í upphafi þáttar sem kallaður er
„önnur sýning“ og biður áhorfendur afsökunar á þessari „leiðinlegu trufl-
un“, þessu „einkennilega tilfelli í sögu leiklistarinnar“ þar sem leikarinn
„fór út úr rullunni, sem kallað er“ (355). Í „Þriðju sýningu“ er altaristaflan
vígð. Hún er í „viðunanlegum ramma“ (356), að mati Fröken Johnson, og
ekki í nýtískustíl, „að minnsta kosti ekkert klessumálverk“ (357). Á síðustu
augnablikunum birtast þeir samtímis á sviðinu, höfundurinn og leikhús-
52 Fleiri dæmi um sjálfsöguleg einkenni mætti tína til úr þessum fyrstu þáttum verks-
ins, til að mynda forvitnilegt samtal þeirra Helga og Jóhönnu um það hvernig hann
gerði hana að listamanni en í því sambandi er raunar talað um skugga og spegil (274
og áfram) – en þessi verða látin nægja hér.
ÞRöStuR HelGASoN