Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2012, Side 152

Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2012, Side 152
152 nefna hana í umfjöllun um óvenjulega fornafnanotkun í frásögnum. Samt sem áður er margt í sambandi við þessa orðanotkun sem vert er að skoða í ljósi umfjöllunar um sérkennilega fornafnanotkun, sérstaklega maður- frásagnir. Þegar segir frá Pétri á nútíðarsviðinu er sjónarhornið eins og áður hjá Pétri, með örfáum undantekningum þó. Á sama hátt og fyrr er orðið maður – og einnig týndur maður – ítrekað notað í staðinn fyrir hann og nafn Péturs er aldrei nefnt. Þótt orðið maður sé notað á sama hátt og nafnorðin verður textinn margræðari vegna þess að maður hefur einnig aðra merk- ingu í tungumálinu en ,manneskja‘ eða ,einstaklingur‘. Maður er líka notað sem óákveðið fornafn „um þann sem talar (óháð kyni) eða fólk almennt“.22 Lesanda sem les setningu á borð við „maður tínir á sig spjarirnar eins og venjulega“ er tamt að hugsa sem svo að sá sem tali eigi við sjálfan sig í almennu samhengi. Þegar næsta setning á eftir hljómar svo: „Vinnufötin hans hanga frammi í þvottahúsi nema buxurnar“ (26, leturbreyting mín), vandast þó málið. Persónufornafnið hann vísar til ákveðins manns og þar með hlýtur maður í setningunni á undan að vera nafnorð og vísa til Péturs en ekki óákveðið fornafn sem vísar til þess sem talar. Hér er um að ræða frásagnartækni sem dregur lesandann á tálar; maður er látinn fá á tilfinn- inguna að sögumaðurinn og aðalpersónan séu jafnvel sama persónan en þegar nánar er að gáð sést að um sömu frásagnaraðferð er að ræða og áður í köflunum um Pétur ungan. Áhrif þessarar aðferðar eru fyrst og fremst þau að sögumaðurinn og Pétur nálgast hvor annan. Samband þeirra er ekki lengur hefðbundið samband miðlandi sögumanns og sögupersónu heldur virðast tengsl þeirra vera svo náin að lesandinn er í vafa um hver talar. Eins og áður segir eru maður-frásagnir vel til þess fallnar að sýna tregðu aðalpersónunnar til að axla ábyrgð á gjörðum sínum. Flótti Péturs er flótti undan þeirri ábyrgð og þeim skyldum sem fylgja lífi verkamanns og fjöl- skylduföður í kapítalísku nútímasamfélagi. Stóra eyðan í frásögninni er frá árunum í kringum 1950 þegar Pétur er ungur maður og þar til hann er miðaldra, líklega í kringum 1970, en á þessum árum umbreytist samfélags- mynstrið á Íslandi þegar flutningar úr sveit í bæi og borg verða algengir. Kapítalismi varð ríkjandi samfélagsmynstur og einhvers staðar á þessu tímabili fer Pétur að týna sjálfum sér. Hann gefst að lokum upp á lífinu eins og það er en leitar að útópíu, lífinu eins og það var þegar hann var 22 Íslensk orðabók, ritstj. Mörður Árnason, 4. útgáfa, Reykjavík: Edda, 2007, bls. 636. ÁStA kRiStíN BeNediktSdÓttiR
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180
Side 181
Side 182
Side 183
Side 184
Side 185
Side 186

x

Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar
https://timarit.is/publication/1098

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.