Skírnir - 01.04.1994, Blaðsíða 215

SKlRNIR aþenskar TRAGEDÍUR í ÍSLENSKUM (ÞJÓÐ ?)BÚNINGI 209
bókina kýs Sigurjón Björnsson að taka ekki mark á orðum Helga um
vankunnáttu í grísku og vill heldur trúa því að hann sé „stautfær“, þ.e.
geti brotist í gegnum stuttan texta með aðstoð málfræði- og orðabókar
ásamt skýringarritum og með þýðingu annars við höndina eins og byrj-
andi í fornmálanámi. Því megi segja að Helgi kunni grísku þótt á ófull-
kominn hátt sé, rétt eins og margir aðrir sem þó segjast kunna hana, en
sé bara svo hæverskur að hann vilji ekki viðurkenna það! Hvað Sigurjón
hefur fyrir sér í þessu veit ég ekki. En ef til vill hefur hann misskilið
orðalagið í eftirmálanum þar sem Helgi talar um hin „mjög svo tak-
mörkuðu [not] sem [hann] gat haft af frumtexta" - en þar virðist þó ein-
ungis vísað til samræmdra línunúmera svo og til grísku bragarháttanna
sem stældir eru í íslenskunni. Það fær heldur engan veginn staðist að
„stautfær" maður geti skilað af sér tólf hundruð síðna þýðingu og kenn-
ingin um allt að því sjúklega hógværð þýðandans sannfærir vonandi eng-
an.
Því miður orkar margt annað í ritdómi Sigurjóns Björnssonar tví-
mælis. Hann hefur mál sitt með því að kynna stuttlega gríska leikritun í
fornöld og ýmislegt þar að lútandi. Að því loknu viðrar hann þá skoðun
sína að „grísku harmleikirnir [eigi] frægð sína mikið að þakka skáldlegri
málfegurð". Þessari hugmynd hefur enginn annar mér vitandi haldið
fram; hún er að minnsta kosti ekki forngrísk. I Skáldskaparlistinni telur
Aristóteles til dæmis að stíll og málfar séu meðal þess fyrsta sem ung tra-
gedíuskáld nái tökum á, áður en þau læri að semja rétt byggðar tragedí-
ur. Og í Froskunum lætur Aristófanes Evrípídes ráðast á skáldskap
Æskýlosar fyrir fáránlegar orðasamsetningar, nykrað myndmál, hlægi-
lega uppskrúfaðan stíl og óljóst klifandi málfar. Persónan Æskýlos ber
því samt ekki við að verja stíl sinn, en heldur því aftur á móti fram að
leikrit sín hafi kennt borgurunum hugrekki og heiðarleika sem ekki
verði sagt um verk Evrípídesar. Síðan gerir Æskýlos líka grín að stíl
Evrípídesar og þannig lætur kómedía Aristófanesar persónur þessar af-
hjúpa ýmiss konar tilgerð og formgalla á tragedíum hinna frægu skálda.
Því síður skipar „fegurð" grískrar tungu sess í skrifum nútíma fræði-
manna um tragedíuna, sem getur því ekki átt „frægð sína mikið að þakka
skáldlegri málfegurð". Ég get ekki varist þeirri kennd að hér búi að baki
hjá Sigurjóni sú íslenska smekkvísi síðari tíma sem helst vill ekki sjá önn-
ur gildi æðri í bókmenntum en „stílgaldur“ og „málfegurð“. En Sigurjón
heldur áfram í sama dúr og segir þýðingar tragedíanna grísku sjaldnast
geta orðið meira en „fölan skugga“ sökum þess hve mikilvæg skáldleg
málfegurð þeirra sé og þó ráðist „skerpa" skuggans af þrennu: „skáld-
legri andagift þýðandans, trúfesti hans við frumtexta og nákvæmni og
síðast en ekki síst á hvaða mál þýtt [sé] og valdi þýðandans á því“. Sam-
kvæmt Sigurjóni „er engum vafa bundið að íslensk tunga hefur mikla yf-
irburði yfir flest önnur nútímamál til þess að koma vel til skila grískum
skáldverkum. Skyldleiki málanna er mikill. Bæði eru mikil sagnorðamál,