Skírnir - 01.04.1999, Blaðsíða 26

20
ATLI HARÐARSON
SKÍRNIR
c) Staðbundinn réttur fólks í sjávarplássum til veiða á heimaslóð
hefði verið virtur að vettugi hefði það þurft að kaupa sér
heimild til að halda áfram fyrri iðju.
Um rökin í lið a) hef ég þegar fjallað nokkrum orðum. Lítum að-
eins nánar á liði b) og c) og fyrst þann síðarnefnda.
Aður en vélaöld gekk í garð veiddu menn aðeins skammt frá
landi. Ekki er ljóst hvort útvegsmenn áttu beinlínis tiltekna fiski-
slóð, en víða var sterk hefð fyrir því hver sótti á hvaða mið.
Á tímum árabáta bjuggu fiskimenn mjög dreift með ströndum fram.
Róið var frá skögum og útnesjum þar sem lendingarskilyrði voru sæmi-
leg og stutt á miðin. Utgerðarstaðir voru yfirleitt smáir og stundum var
stutt á milli þeirra. Þannig var t.d. róið úr þremur hverfum í Grindavík
og hafði hvert þeirra sín eigin mið.9
Erfitt er að henda reiður á hefðbundnum eignarrétti á fiskveiði-
réttindum. Sumir mannfræðingar, sem rannsakað hafa fiskveiði-
samfélög, halda því fram að hæpið sé að tala um eignarrétt þegar
fiskimið eru annars vegar og fiskveiðisamfélög líti yfirleitt á hafið
sem almenning. Aðrir draga þetta í efa.10
Hvað sem líður eignarrétti á fiskimiðum fyrr á öldum er ljóst
að sjávarnytjar voru staðbundnar og fólk á hverjum stað hafði
rétt til veiða þar úti fyrir. Með vélvæðingu flotans var tekið að
sækja lengra út og veiðar voru ekki lengur staðbundnar með sama
hætti og áður. Nú er kvóti yfirleitt eign hlutafélaga með dreifða
eignaraðild og fiskurinn sóttur út um allan sjó. Það er því umdeil-
anlegt að hve miklu leyti er hægt að heimfæra rök fyrir rétti
heimamanna á fiskislóð úti fyrir strönd byggðarlags upp á útgerð
eins og hún er nú. I sumum tilvikum virðist slík heimfærsla þó
eðlileg. Hér má til dæmis nefna veiðar á innfjarðarrækju. I Isa-
firði, á Húnaflóa og í Oxarfirði hefur rækja verið veidd af heima-
mönnum síðan löngu fyrir daga kvótakerfisins og eðlilegt er að
líta svo á að þeir hafi hefðbundinn rétt til þessara veiða.
9 Sigfús Jónsson 1984, bls. 94.
10 Gísli Pálsson 1987, bls. 127.