Skírnir - 01.04.1999, Blaðsíða 86
80
ÓSKAR BJARNASON
SKÍRNIR
gefur orðanotkunin vísbendingu um stjórnmálaskoðanir þeirra
sem mestan áhuga höfðu á norrænni fortíð. A þessum tíma fóru í
Þýskalandi saman áköf þjóðernishyggja, kynþáttahyggja og
andúð á lýðræðislegum stjórnarháttum. Hægrimenn álitu þýska
þjóðþingið vera vestræna og einkar óþýska stofnun sem þvingað
hefði verið upp á Þjóðverja, ylli einungis sundrungu meðal þjóð-
arinnar og lamaði alla stjórn. Því þótti þeim fráleitt að nota sama
orð yfir fornt germanskt þing og nútíma þjóðþing að vestrænum
sið (eins og Norðurlandamálin gera) og kalla Alþingishátíðina
„Parlamentsfeier".88 Á öðrum vettvangi mótmælir Gustav Neckel
fullyrðingum um að Alþingi hið forna eigi eitthvað skylt við Al-
þingi hið nýja, enda eigi forngermönsk þing fátt sameiginlegt
með „parlamentum" nútímans. Alþingi við Austurvöll sé því frá-
leitt elsta þjóðþing (Parlament) Evrópu eða heimsins og það þurfi
Islendingar síst að harma. Lýsing Neckels á Alþingi við Oxará er
líkust lofræðu en um leið er hún gagnrýni á vestrænt þingræði
nútímans:
En hið forna Alþingi var engin fulltrúasamkunda heldur árleg samkoma
sjálfrar íslensku þjóðarinnar. Þjóðin skiptist ekki í stjórnmálaflokka
heldur ættir sem völdu ráðamenn með goða og aðra höfðingja í broddi
fylkingar. Urslitavald í deilum og réttarhöldum höfðu valdamennirnir en
allt reið á persónu þeirra og innsæi. I stað atkvæðagreiðslu giltu sam-
hljóða ákvarðanir, í neyð vopnavald. Áður en kristnir áróðursmenn létu
til sín taka var það ekki hugmyndafræði, hvorki sönn né svikin, sem réði
tillögum og samþykktum heldur raunhæf sjónarmið ásamt ásköpuðum
tilfinningum og ástríðum.89
Verfassung). Reinhard Prinz minnist ekki heldur á þinghald í „II. Islands
Tausendjahrfeier." Mitteilungen der Islandfreunde, 18/3-4 (1931), s. 40-43.
Það gerir hins vegar Tómas Guðmundsson: „I. Die Aldingsfeier 1930.“ Sama
rit, s. 33-40.
88 Þess má geta til samanburðar að í bók Jóns R. Hjálmarssonar: Die Geschichte
Islands. Von der Besiedlung bis zur Gegenwart. Reykjavík 1994, s. 21-22 og
153, notar þýski þýðandinn, Gudrun M. H. Kloes, án fyrirvara orðið
Parlament um Alþingi hið forna.
89 Gustav Neckel: „Islands germanische Bedeutung.“ Deutsch-Nordisches Jahr-
buch fiir Kulturaustausch und Volkskunde (1930), s. 60-66, hér 60-61. Greinin
er samhljóða ávarpi á Íslandshátíð Norræna félagsins í ráðhúsi Lúbeck, hinn
11. maí 1930. Guðmundur Hannesson teflir gamla goðaveldinu á svipaðan
hátt fram gegn flokksræði og Iýðræðislegum kosningum. Sjá nmgr. 64.