Skírnir - 01.04.1999, Blaðsíða 162

156
GUNNAR KARLSSON
SKÍRNIR
afi minn og hann eltu opt grátt silfur, bæði í höggum og áflogum, og þar
kom, að síra Einar sagðist vera reiðubúinn til þess að lesa upp alla lífsögu
hans á alþíngi, því hann bæði þá rænti aðra sjálfur og stæði öðrum þar til
að stela frá öðrum, og þá það af þeim.38
Alls ekki þarf að vera neitt þjóðernislegt í þeirri andúð sem þarna
gætir; kannski áttu þeir bara ekki skap saman, Diðrik og séra Ein-
ar. En rétt á eftir segir Jón Egilsson frá hinstu ferð Diðriks austur
í Skálholt árið 1539, þar sem bændur í nágrenninu voru kallaðir
til og hjuggu umboðsmanninn og fylgdarmenn hans niður. Jón
segir að hestamaður Diðriks hafi mætt árásarmönnunum í göng-
um og sagt:
„lofið mér liðugan gáng, bræður mínir, því eg er íslenzkur svo sem þér“.
- Einn ansaði honum aptur: „þú hefir mörgu fyrir þá og með þeim
stolið, og lengi verið þeirra lagsmaður og fylgt þeim lifandi, þar fyrir
máttu fylgja þeim dauður“, og lagði í gegnum hann. (69-70)
Hversu réttilega sem Jón Egilsson segir frá þessum orðaskiptum,
þá er greinilegt að hann lítur ekki á bardagann í Skálholti sem
trúarbragðastríð, heldur átök milli Islendinga og þeirra sem Jón
kallar „hina þýsku“ (70). Annars kallar Jón Bessastaðamenn
venjulega þá Dönsku, að minnsta kosti þegar hann þarf að greina
þá frá Þjóðverjum sem voru ekki í þjónustu konungs, og kem ég
bráðum að því.
Þegar séra Jón lýsti hertöku Viðeyjar sem aðdraganda Skál-
holtsvíganna, setur hann þann atburð í þess konar samhengi, að
mann grunar að honum finnist að umboðsmenn konungs hafi
tekið klaustrið í hagsmunaskyni en ekki af því að Lúther hafi sýnt
fram á að klausturlíf væri Guði miður þóknanlegt. Séra Jón segir:
Þá á þessu vori og allt áður fyr áttu Bessastaðíngar enga jörð suður um
Nesin, utan sjálf Lambhús þar heima. Þessa skal nú geta: anno 1539 um
vorið tóku þeir Viðey, en áður fyrri, þá datum var 1536, og faðir minn
38 Safn til sögu Islands I, 68. Framvegis verður vísað í Biskupaannála Jóns með
blaðsíðutali innan sviga í meginmáli.