Skírnir - 01.04.1999, Blaðsíða 37

SKÍRNIR
KVÓTAKERFIÐ: KENNING OG VERULEIKI
31
skrá Englands frá 1215) markaði, en hún tryggði almenningi að-
gang að auðlindum hafsins á svipaðan hátt og Grágás og Jónsbók
gerðu hér á landi. Það tók því ekki einu sinni, að mati Scotts, að
ræða málið; svo mjög stangaðist hugmyndin um almenningseign
á við kenninguna um kvótann. Ritstjórar bókarinnar Rights
Based Fishing undirstrika þátt einkavæðingar enn frekar í há-
stemmdum inngangsorðum sínum, þar sem þeir segja að afla-
kvótar séu „þáttur í einni af þeim miklu stofnanabreytingum sem
eiga sér stað á vorum tímum: lokun og einkavæðingu sameigin-
legra auðlinda hafsins“ (Neher o.fl. 1989: 3). Hér á landi hafa
eindregnustu einkaeignarhugmyndirnar um kvótakerfið verið
settar fram af Birgi Þór Runólfssyni (1998), sem rætt hefur
tæpitungulaust um nauðsyn þess að „fullkomna" einkaeignarrétt-
inn.
Þær pólitísku hræringar, sem komu hugmyndinni um kvóta-
kerfi og einkavæðingu í fiskveiðum á dagskrá erlendis, teygðu
fljótlega anga sína til Islands. íslendingar voru raunar í farar-
broddi þegar að því kom að gera tilraunir í þessum efnum. Hver
voru þá yfirlýst markmið kvótakerfisins frá sjónarmiði löggjafans
og stjórnmálamanna? Eflaust voru skiptar skoðanir um það hver
væru helstu markmiðin, en í þeim umræðum sem fram fóru bæði
á Alþingi og í fjölmiðlum í byrjun níunda áratugarins var því iðu-
lega haldið fram að kvótakerfi hefðu að minnsta kosti eftirfarandi
ávinning í för með sér (sjá Óðin Gunnar Óðinsson 1997):
• Auðveldara yrði en áður að ná tökum á helstu nytjastofnum;
útgerðarmenn hefðu beinan hag af því að ganga vel um auð-
lindina og auðvelt væri að tryggja að ákvarðanir um heildar-
afla yrðu virtar.
• Arðsemi myndi aukast og hamlað yrði gegn offjárfestingu í
fiskiskipum.
• Gæði aflans myndu aukast og um leið verðmæti sjávarafurða.
• Stjórnkerfi fiskveiða yrði einfaldara, skilvirkara og ekki jafn
pólitískt og áður.
• Fiskveiðar yrðu ekki jafn hættuleg atvinnugrein og áður og
slysum á sjó myndi fækka.