Skírnir - 01.04.1999, Blaðsíða 50

44
GÍSLI PÁLSSON OG AGNAR HELGASON
SKÍRNIR
sem rætt var um að framan. Atli bætir því raunar við að sér finn-
ist trúlegt „að sjómenn sem róa upp á hlut eigi hefðbundinn rétt
til veiða og því hefðu lögin [um fiskveiðar] átt að tryggja þeim
kvóta ekki síður en eigendum útgerðarfyrirtækja" (bls. 417).
Engu að síður er vinnan við fiskveiðar skilgreind afar þröngt; hún
fer aðeins fram um borð í fiskiskipum (sjá Vilhjálm Árnason og
Dagfinn Sveinbjörnsson 1998). Gengið er framhjá þeim mögu-
leika að landkrabbar taki þátt í þeirri verðmætasköpun sem felst í
fiskveiðum, rétt eins og netagerð, heimilisstörf og bókhald komi
sjósókn ekkert við.
Einstaklingshyggja af þessu tagi er engan veginn sjálfgefin.
Elún á sér fremur skamma sögu á Vesturlöndum (sjá Gurevich
1992) og í mörgum samfélögum er samband einstaklings, samfé-
lags og náttúrulegs umhverfis litið allt öðrum augum. Og hún er
ekki aðeins þjóðhverf, afsprengi vestrænnar menningar; gott ef
hún er ekki karlhverf líka (Ferber og Nelson 1993). Ef menn
kjósa að halda í vinnukenningu Lockes um eignarrétt á náttúru-
gæðum, en hafna hins vegar hugmynd hans um sjálfstæða ein-
staklinga og setja í hennar stað hugmyndina um einstaklinginn
sem félagsveru, sem líka á sér langa sögu í félagslegum kenning-
um (Gísli Pálsson 1995), verður niðurstaðan varðandi eignarhald
á fiskistofnunum við landið allt önnur en sú sem Atli greinir.
Með þetta í huga á þorri landsmanna tilkall til veiðireynslu und-
anfarinna ára og áratuga. Veiðireynsla samtímans er árangur af
sameiginlegu striti fólks við sjávarsíðuna, kynslóð fram af kyn-
slóð. Þegar öll kurl eru komin til grafar er öll framleiðsla félagsleg
í eðli sínu; framleiðandinn er hluti af heild og heildin sömuleiðis
hluti af honum.
Hvað sem líður vinnukenningu Lockes hníga veigamikil rök
að því að landsmenn eigi í sameiningu auðlindir hafsins, m.a. það
að útfærsla landhelginnar var sameiginlegt átak allrar þjóðarinnar,
og því hljóti að teljast eðlilegt að þegnarnir hafi jafnan aðgang að
þeim gæðum sem felast í fiskveiðunum (sjá hins vegar Þorgeir
Örlygsson 1998). Slíka niðurstöðu hefur Hæstiréttur staðfest
með áðurnefndum dómi, þar sem skírskotað er til ákvæða stjórn-
arskrárinnar um jafnræði þegnanna og réttinn til atvinnu.