Skírnir - 01.04.1999, Blaðsíða 186

180
ERLENDUR HARALDSSON
SKÍRNIR
Trúarleg efni. Athygli vakti að 78% svarenda töldu sig nokkuð
eða mjög trúaða, um fjórðungur kvaðst hafa orðið fyrir trúarlegri
reynslu og tveir þriðju töldu framhaldslíf víst eða líklegt.
Það er hin séríslenska þjóðtrú, ásamt trúnni á drauga, sem
hvað mesta athygli hefur vakið meðal útlendinga. Spurningar um
þau efni hafa sennilega orðið sumum hvimleiðar og erfiðar eins
og lesa má úr orðum Árna Björnssonar: „hef ég þráfalt mátt
spyrja sjálfan mig hvort ég væri að segja satt eða hvort ég ætti
yfirleitt að segja satt um þessi efni“ (bls. 79). Hér íhugar Árni
hvort ekki væri réttara að þegja yfir þessum niðurstöðum, sem
ýmsum, þar á meðal honum, virðast sýna hjátrú þjóðarinnar
berskjaldaða.
Eg tel að staða okkar í þessum efnum sé ekki eins einstæð og
flestir landar mínir, sem og hinir útlendu spyrjendur, telja. Það
sem hefur vantað er haldgóð vitneskja um sambærilegan átrúnað
og reynslu annarra þjóða. Sérþjóðlegur átrúnaður er til víða um
lönd en fæstar þjóðir hafa haldið honum jafn vel til haga og við
höfum gert í þjóðsögum, söfnum þjóðháttafræðinga og í ofan-
nefndri könnun. Aðeins í Bandaríkjunum hefur verið fram-
kvæmd könnun sem nálgast að vera jafn umfangsmikil og sú sem
hér var gerð en nær þó aðeins til íbúa einnar borgar.4 Á Bretlandi,
í Svíþjóð og Þýskalandi eru til kannanir sem ná að hluta til yfir
það efni sem var í íslensku könnuninni.5 Svo er til hin alþjóðlega
gildakönnun, sem ég vík að síðar, en í henni eru aðeins þrjár
spurningar um efnið.
Þær kannanir sem til eru leyfa samt alþjóðlegan samanburð
um sum þessi efni. Sá samanburður getur skýrt einhverjar hliðar
þessa máls og komið því í víðara samhengi. Því má vera að það
sem blasir við hér á landi sé einnig til staðar annars staðar, jafnvel
í svipuðum mæli, en fari þar leynt eða sé ekki gaumur gefinn. En
víkjum fyrst nánar að reynslu landsmanna af draugum, sem allir
4 John Palmer (1979). „A community mail survey of psychic experiences."
Journal of the American Society for Psychical Research, 73, 221-51.
5 Erlendur Haraldsson (1985). „Representative national surveys of psychic
phenomena: Iceland, Great Britain, Sweden, USA and Gallup’s multinational
survey.“ Joumal of the Society for Psychical Research, 53, 145-58.