Jón á Bægisá - 01.04.1997, Page 21

,Kalda stríðið
skýrar fram í lengri verkum sínum. Átökin eru á milli framsækinnar
hugsunar, sem miðar markvisst að tæknivaldi, og hugarfars frið-
semdar og sjálfsþurfta sem lýtur hrynjandi náttúrunnar. Vandinn er
sá, eins og Kristjana gerir best skil í The Prowler, að framsæknin á
rætur sínar í sjálfsbjargarhvöt, en skrifast iðulega á kostnað náttúr-
unnar eða þeirra sem ekki standa jafnfætis í völdum eða tæknivæð-
ingu; viðleitni sjálfsþurftarhugarfarsins til að lifa í sátt og hlúa að
náttúrunni getur aftur á móti hindrað eigin velferð og afkomu.
Textatengsl og orðfar „The Song of the Reindeer" á ensku skilar
boðmerkjum um að sagan snúist táknrænt um þessi frásagnar- og
hugmyndafræðilegu átök, en nánari vísanir hennar í íslenska sögu,
menningu og frásagnarhefð eru ekki líklegar til að skila sér til enskra
lesenda. Smásagan er því sérlega skýrt dæmi um þá endurheimt sem
á sér stað í flestum verka Kristjönu þegar þau eru lesin í íslensku sam-
hengi. í bókinni Um þýðingar víkja Heimir Pálsson og Höskuldur Þrá-
insson að endurheimt við íslenskun á Fjallkirkju Gunnars Gunnars-
sonar, sem vísar í Jónas Hallgrímsson í upphafi verksins. Þeir segja að
gera megi „ráð fýrir að lesendur þýðinganna skilji það sem lesendum
frumtextans er lokuð bók!“ en það staðfesti „að Gunnar Gunnarsson
var íslendingur og hugmyndir hans áttu sér rætur í íslenskum veru-
leika þó svo hann skrifaði þær á dönsku.“27 Sama má segja um
Kristjönu. Staðreyndin er sú að flest verka hennar hafa tvöfaida
ásýnd; á ensku gætir íslensks framandleika í verkum hennar en við
þýðingu yfir á íslensku er líklegt að þau beri framandlegt yfirbragð
sökum bókmenntafræðilegrar skólunar hennar og skáldskaparlegrar
mótunar í Norður-Ameríku. En í því innra „landslagi" íslenskrar
frásögu sem endurheimtist í verkum Kristjönu við íslenska þýðingu
er það ekki tíðarandi líðandi stundar sem er mest áberandi, heldur ís-
lenskrar fortíðar og mótunarára hennar sjálfrar, kaldastríðsáranna.
Þýðing Margrétar Björgvinsdóttur á Játningum landnemadóttur og
formáli hennar virðast hafa gefið til kynna að rétt sé að binda enda á
„kalda stríðið" milli íslenskrar og kanadískrar túlkunar á íslenskum
veruleika, fornum og nýjum. En segja má að þessi útgáfa Jóns á Bæg-
isá marki endanlegt fall þagnarmúrsins. Án efa þykir íslenskum les-
endum fengur í skáldverkum þeirra höfunda sem hér eru kynntir -
ekki einungis þrátt fyrir sögusýn sem er iðulega frábrugðin viðtekn-
um íslenskum söguskilningi, heldur einmitt sökum þess að túlkun
þeirra á kunnuglegu efni er ýmist að einhverju eða öllu leyti mótuð
af framandi aðstæðum og uppvexti í annarri heimsálfu.
hreindýra á Reykjanesskaga mætti einungis rekja til ofveiði. Ólafur benti á að
dýrin hefðu verið alfriðuð frá aldamótum, þegar hreindýr var enn að finna á
skaganum, en fæðuskortur sökum offjölgunar karldýra hafi loks riðið stofnin-
um að fullu.
27 Heimir Pálsson og Höskuldur Þráinsson, Um þýðingar (Reykjavík: Iðunn,
1988) 109.
á Æœyáá - HVAT? TALA THU ISLENZKU?
19