Jón á Bægisá - 01.10.2009, Qupperneq 34

Sveinn Einarsson
minna á, að sú staðreynd að þessar þýðingar voru til frá hendi Helga ýttu
undir að leikritunum voru gerð hér skil. Þannig er hann einnig áhrifavaldur
í verkefnavali leikhúsanna.
Leikhúsmenn þóttust nefnilega hafa himin höndum tekið þegar þýð-
ingarnar fóru að berast frá hendi Helga. Margt bar til þess. Vald hans
á bragnum, þar sem saman fer skyn og skýrleiki, næmi fyrir leikrænum
blæbrigðum textans, tilfinningunni fyrir því að um er að ræða texta til
sviðsflutnings — á skýru og kjarnmiklu nútímamáli, án þess að búa í of
hátíðlegan búning, í einu orði sagt vald hans á íslenskri tungu. Leikrits-
þýðingar eru oftast að einhverju leyti börn síns tíma og það eru þýðingar
Helga vissulega, en ég hygg að sá tími sé ekki sérlega takmarkaður í Helga
tilviki.
Reyndar hefur yngsta kynslóðin verið að taka nokkur verk, sem
Helgi hefur þýtt, til sýninga og fengið aðra til að þýða. Rökin eru þau,
að unga fólkið skilji ekki textann eða þyki hann ekki nógu hipp og kúl.
Þýðing Hallgríms Helgasonar á Rómeó ogjúlíu fannst mér reyndar svolít-
ið skemmtileg, einkum fór hann á kostum þegar þýða skyldi vafasamar
kynferðislegar líkingar, sem Helgi var of prúður maður til að velta sér upp
úr. En í staðinn kemur reyndar ljóðræn fegurðin í þýðingu Helga á sögu
elskendanna í Verónu. Helgi þýddi sem kunnugt er seint á sínum ferli
Pétur Gaut, og get ég af eigin raun borið vitni um hvílíkur fengur var að
gerð Helga og hvílíkt öryggi sá íslenski búningur veitti leikhópnum. Það
er nefnilega ekki alveg útdautt í íslensku leikhúsi að bera traust til texta. í
nýjustu uppfærslu á Pétri var farin önnur leið og textinn flattur út svo að
stílleysa varð og lýti á sýningu sem annars bjó yfir mörgum ótvíræðum
kostum og skemmtilegum leikhúslausnum. En meðferð þess texta leiddi
í ljós, að ýmsa leikendur skorti næmleika fyrir texta og jafnvel brag. Texti
Einar Benediktssonar hefur reyndar lítið látið á sjá, en á þýðingar séra
Matthíasar hefur ekki mikið reynt nema Hamlet. Þjóðskáldið fer á köfl-
um á kostum með kjarnyrtu og svipmiklu máli sínu, en í öðrum köflum
er orðið talsvert um fyrningar. Ég segi stundum upphátt við sjálfan mig:
Skarpt bítur loftið, og er beint úr þýðingu Matthíasar þar sem í Danaveldi
er ekki allt með feldi - frægasta prentvilla íslenskra bókmennta, eða hvað?
En ef farið er í gegnum Shakespeare-þýðingar Helga sést vel, að honum
lærist betur og betur á leiksviðið, ef svo má að orði komast, textinn er líf-
rænt leikhúsmál. Þar nýtur hann návígisins við leikhúsið, sem Matthíasi
var fyrirmunað.
3^
á .Jftayeiiá — Tímarit um þýðingar nr. 13 / 2009