Jón á Bægisá - 01.10.2009, Page 58

Hlin Agnarsdóttir
öllum tímum og er sérstaklega aðgengilegt nútímaáhorfendum. Leikurinn
er fullur af stórgóðum farsaatriðum, fyndnum samtölum og skrautlegum
persónum. Því hlýtur sú spurning að vakna hvað hefur staðið í veginum
fyrir því að forráðamenn íslensks atvinnuleikhúss hafi komið leiknum á
svið? Eru Vindsórkonurnar ekki nógu kátar fyrir íslenska áhorfendur? Eða
gæti leikurinn þurft á leikvænni þýðingu að halda?'
IV Vandinn við að þýða gamanleiki
Breski málfræðingurinn og þýðandinn Kenneth McLeish1 2 heldur því fram
að engin grein leikritunar þurfi eins mikið á vitorði áhorfenda að halda
og gamanleikurinn. Hann lifir hreinlega ekki af á leiksviði, ef áhorfendur
hlæja ekki þar sem ætlast er til að þeir hlæi. Það þarf að ríkja gagnkvæmur
samningur milli leikara og áhorfenda um hláturinn. Auðvitað þarf slíkur
samningur alltaf að vera íyrir hendi, hvort sem um gamanleik eða alvar-
legra drama er að ræða. Leikararnir þurfa alltaf að leiða áhorfendur og
halda þeim við efnið til þess að þeir öðlist lifandi leikhúsreynslu. Hins- veg-
ar er róðurinn þyngri fyrir gamanleikara, því þar er ætlast til að áhorfendur
bregðist við fyndninni bæði í texta og leik með hlátri.
Þetta þarf þýðandi gamanleikja alltaf að hafa í huga þegar hann tekur
að sér það vandasama hlutverk að koma gamanleik af einu tungumáli yfir
á annað.3 Hvergi nema í gamanleiknum er leiktexti höfundar jafnmik-
il vinnuteikning eða beinagrind af þvf sem getur gerst á leiksviðinu. Án
leikarans er texti gamanleiksins því jafn „spennandi" og sprungin blaðra
(McLeish 1996:154). Þetta gerir að verkum að þýðandinn þarf að fara inn á
svæði sem getur reynst dásamlegt fyrir hans eigið egó, en fullt af gildrum.
I tilviki alvarlegra verka eins og t.d. Brúðuheimilis Ibsens líkist starf þýð-
andans einna helst starfi ljósmóður og þar gildir, að því minna ágengur
sem þýðandinn er við textann því betra. (McLeish 1996:154).
Oðru máli gegnir varðandi gamanleikinn, þar þarf þýðandinn að vera
aðgangsharðari, því hann þarf ekki aðeins að koma erlenda textanum yfir
á sitt móðurmál, heldur skapa sýningarhandrit, stíl og orðalag, sem get-
ur skrúfað frá hlátrinum sem býr í textanum og þýða það á tungumál
1 Hér nota ég orðið leikvænn yfir það sem ensku hefur verið kallað „playability" og
Ástráður Eysteinsson kallar „leikhæfi“ í grein sinni „Skapandi tryggð. Shakespeare og
Hamlet á íslensku“ sem birtist í Andvara 1987. S. 53-75.
2 Kenneth McLeish hefur þýtt allar tegundir leikrita allt frá fornöld Grikkja til okkar
tíma. I’ar á meðal eru gamanleikir Aristófanesar, Moliéres, Holbergs, farsar eftir Feydau og
absúrdverk eftir Ionesco.
3 Sjá Kenneth McLeish: „Translating Comedy“ í Stages ofTranslation. S. 153—159.
56
á ,&/ydjá, — Tímarit um i>ýðingar nr. 13 / 2009