Jón á Bægisá - 01.10.2009, Page 98

Úlaftir Bjarni Halldórsson
raskað. Verkið verði að koma fyrir íslenska lesendur og leikhúsgesti í því
móti sem það var steypt í af höfundi þremur og hálfri öld áður. Til við-
bótar stakhenduforminu (e. blank versé) með sínum rísandi tvíliðum og
ellefu atkvæða línum bætist krafa íslenska ljóðformsins um stuðla. Sé rím í
frumtexta er því ávallt fylgt í þýðingu. Að ná þessum markmiðum verður
að teljast afrek út af fyrir sig, og er vart gerlegt með öðrum hætti en eitthvað
verði undan að láta þegar kemur að merkingarþættinum. Hér á undan hafa
verið tekin nokkur dæmi um hvernig merkingu er breytt til að aðlaga text-
ann að forminu, en þær breytingar eru ekki það veigamiklar að boðskapur
frumtextans nái ekki til íslenskra lesanda. Ætti engu að fórna af merkingu
yrði nánast að þýða textann á óbundið mál, en þá er hætt við að lesendur og
leikhúsgestir misstu af meiru en þeir fá með þeim krafti og hrynjandi sem
fylgir ljóðforminu. I hverju tungumáli eru möguleikarnir nánast ótæmandi
til að veita sköpunarkrafti útrás og enginn nær fullkomnun í þeirri list. I
frumgerðinni og þýðingunni eru tveir snillingar málsins að kveðast á. Þeir
vinna báðir afrek. Annar er smiður hugmynda og smíðatækið er hans eigið
móðurmál. Hinn þarf á tveimur smíðatækjum að halda og kunna að fara
með þau bæði. Hann þarf að lesa úr teikningum hugmyndasmiðsins, geta
lesið úr línum framandi þjóðtungu á fornu og oft tyrfnu máli. Þetta verð-
ur hans hráefni sem setja þarf í nýtt mót - hans eigin tungu. Til þess þarf
bæði hæfni hönnuðar og handverksmanns. Það þarf að draga útlínurnar
og síðan saga, hefla, pússa og mála. Það má um öll verk deila, en Helgi
Hálfdanarson hefur með mikilli og ötulli vinnu og listrænum tökum fært
þjóð sinni verk þess manns sem að flestra áliti er enn í dag mesti jöfur leik-
bókmennta heimsins. Fyrir það á hann mikinn heiður skilinn.
Heimildaskrá
Frumheimildir:
Helgi Hálfdanarson. 1956. William Shakespeare. Leikrit I. Helgi Hálfdanarson
íslenskaði. Heimskringla, Reykjavík.
Clarke, William George og Wiíliam Aldis Wright (ritstjórar). 1952. The Plays
and Sonnets ofWilliam Shakespeare, Voluine One. Encyclopedia Britannica,
Inc. með umsjón Chicago-háskóla.
Frœðirit:
Óskar Halldórsson. 1977. 3. útg. (3 prentun 1993). Bragur og Ijóðstíll. Hið íslenska
bókmenntfélag, Reykjavík.
Orðabeekur:
Ensk-íslensk orðabók með alfrœðilegu ívafi. 1984. Ritstj. Sören Sörensen. Örn og
Örlygur, Reykjavík.
96
d fffaytóá — Tímarit um þýðingar nr. 13 / 2009