Stjórnartíðindi fyrir Ísland: B-deild - 01.12.1879, Side 62

1879
52
47
10. dcs.
1878
hingað ályktun, sem gjörð var á síðasta alþingi, þar sem skorað er á yður að hlut-
ast til um, að amtmannaembættiu á íslandi verði eigi veitt, er þau losna, heldur að
eins settir menn til að gegna þeim, ogað jafnframt sjeu nauðsynlegar ráðstafanir til þess
gjörðar að amtmannaembættin leggist niður við í'yrstu hentugleika. J>jor hafið í þessu
skyni látið í Ijási, að þjer álítið að slík breyting á umboðstjórninni sje ekki ótiltœkileg, ef
hún væri nœgilega undirbúin, og hafið þjer nákvæmar bent á, hvernig hinum ýmislegu
amtmannastörfum að yðar áliti mundi mega gegna, ef að því kæmi að embætti þessi
yrðu lögð niður.
Fyrir því læt jeg ekki dragasfc þjónustusamlega að tjá yður hið eptirfylgjandi til
þóknanlegrar leiðbciningar.
Að leggja niður amtmannaembættin á íslandi cr svo mikilfengt og þýðingarmikið
fyrirtœki, að það er í alla staði nauðsynlegt að rannsaka nákvæmar þær ástœður, sem
ættu að geta gefið tilefni til slíkrar ráðstöfunar. fað sjezt af umrœðum þeim, sem urðu
á alþingi út af liinni framkomnu uppástungu til þingsályktunar, að uppástungumaður
hefir fœrt þær ástæður fyrir uppástungu sinni, að amtmannaembættin væru óþörf, þar
scm landshöfðingjaembættið væri stofnað, og amtmennirnir, eins og uppástungumaður
á þinginu komst að orði væru nú eiginlega ckki annað en afskrifarar af því, sem kœrni
frá landshöfðingja og fœri til sýslumanna og af því, sem kœmi frá sýslumönnum og fœri
til landshöfðingja. J>essi lýsing er einsog hver maður gotur sjeð, svo frálcit öllum sanni,
að hún verður alsondis þýðingarlaus, þar sem cins og kunnugfc er, mikill fjöldi umboðslegra
starfa og úrslit fjöldamai’gra málefna eru falin amtmönnum á hendur, auk þess sem þeir
undirbúa og scmja uppástungur um þau málefni, sem landshöfðingi gjörir út um, uppá-
stungumaður er því kominn í bcina mótsögn við sjálfan sig, þar sem hann í annari rœðu
sinni um þetta málefni viðurkennir, að það muni vcröa nauðsynlegt þegar störf amtmanna
verða lögðundir landshöfðingjaembættið, að stofna við það fieiri skrifstofurogsetja þar yfir
2 eða 3 skrifstofustjóra til að afgreiða málin. Með því að með slíku fyrirkomulagi okki
myndi ncitt sparast, en það mun þó vera aðaltilgangurinn með breytinguna, sjezt ekki,
hvaö ynnist með því að sameina cins og ráð er fyrir gjört stjórnarvöld, er nú eru á ýms-
um stöðum. Aptur á móti myndi slík sameining, þar sem ömtin yrðu lögð niður, og allt
umboðslegt vald sameinað áoinum stað (centraliscring), ckki einungis vora gagnstœð anda
þessara tíma, scm oinmitt miðar til að fá hjeraðssljórnum sem mest vald í hendur (de-
centralisation), heldur myndi hún vera oinkar óhoppileg í víölcndu landi mcð svo ófullkomn-
um samgöngum, sem oru á íslandi. I>að cr óumftýjanlegt, að úrslit málanna myudu
mcð þessari tilhögun dragast lengur en vera ætti, mcð því þau málefni, sem amtmcnnirnir
geta nú leitt til lykta t. d. leyfisbrjef, skipströnd, fjárkláðamál, hoilbrigðis og fangelsismál,
þjööjarðamál, o. íl. yrði að bera öll undir landshöfðingja, þar hjá eru mörg slík málefni
svo vaxin, að það virðist eiga miður vol við, að landshöfðingi eptir stöðu sinni, sem
œðsta stjórnarvald Jandsins fáist beinlínis við þau sjálfur, eins ogt. d. samþykld á bygging-
arbrjefum og fjöldamörg önnur smámálefni, som lúta að jarða-umboðum. Vera má, að
fá oin af hinum umrœddu störfum megi fela sýslumönnum á hendur, þótt slíkt sje ekki
samlcvæmt lilutarins cðli (principmæssigt), en sum málin eruaptur svo vaxin, að ckld vcrður
svo mcð þau farið, með því þau mundu koma í bága við störf þau, er sýslumennirnir þegar
hafa á licndi, og þar cð þau jafnaðarlega liggja fyrir utan liið eiginlega starfsvið sýslu-
manna, verða þcir varla skyldaðir til að taka þau að sjer endurgjaldslaust, og mcð því
móti koma þá aptur fram ný gjöld. Hjer við bœtist það, að varla má gjöra ráð fyrir að
allir sýslumenn væru vol fallnir til að liafa slík störf á hendi, cða þegar á allt cr litið