Saga - 2012, Side 99

1060 úr Borgarfjarðarsýslu. Uppskrift dánarbús er til fyrir 75 af
hundraði einstaklinga í fyrri sýslunni og 68 af hundraði í hinni, en
skipti eftir nálægt níu af hverjum tíu einstaklingum í báðum. Þriðja
tegund heimilda eru uppboð, ýmist fyrir eða eftir skipti, og var oft
aðeins seldur hluti þess lausafjár sem fólk hafði átt. Þetta á við um
38 af hundraði einstaklinga í Borgarfjarðarsýslu og aðeins fjórðung
í Barðastrandarsýslu, þar sem meira hefur verið um að erfingjar
tækju erfðagóssið til sín.
Nákvæmari sundurliðun sést í töflu 4. Algengast er að bæði
dánar bú og skipti séu til, líkt og hjá Guðrúnu Illugadóttur, en jafn-
framt uppboð ef það var haldið, eins og eftir Sigríði Tómasdóttur
(sjá hér á bls. 79). Oft eru þó einungis skiptin varðveitt og dánar-
búsuppskriftin þá glötuð. Á hinn bóginn eru til uppskriftir á búum
sem ekki fóru áfram til skiptameðferðar vegna þess að erfingjar
voru myndugir eða hinn látni eignalaus. Í þeim tilvikum getur verið
eftir miklu að slægjast í þeim skilningi að þar kunni að leynast
fágætar upplýsingar um bláfátækt fólk sem í mesta lagi átti fyrir
útförinni.
Tafla 4. Samsetning skiptagagna í Barðastrandarsýslu og Borgar -
fjarðarsýslu á 19. öld.
Barðastrandarsýsla Borgarfjarðarsýsla
Samsetning Fjöldi % Fjöldi %
Dánarbú + skipti
+ uppboð 120 16 247 23
Dánarbú + skipti 359 48 372 35
Dánarbú + uppboð 12 2 24 2
Dánarbú 80 11 82 8
Skipti + uppboð 27 4 85 8
Skipti 135 18 200 19
Uppboð 12 2 50 5
Samtals 745 101 1060 100
Heimildir: Sjá töflu 3.
Þessar tölur eru til bráðabirgða, en þær sýna engu að síður líklega
samsetningu á landsvísu, með nokkrum frávikum vitaskuld. Ljóst
er að frá miðri 18. öld til loka 19. aldar eru til einhver gögn um arfa-
skipti um það bil 25 þúsund Íslendinga, og ætla má að nákvæmar
skiptabækur og dánarbú 1740–1900 99
Saga vor 2012_Saga haust 2004 - NOTA 10.5.2012 12:40 Page 99