Saga


Saga - 2012, Side 114

Saga - 2012, Side 114
Kristinréttur Þorláks og Ketils er varðveittur í mörgum afskrift- um sem taldar eru ritaðar á tímabilinu 1250–128036 og einnig í ýmsum samsteypuritum frá miðri 14. öld til síðari hluta hennar.37 Í kristinrétti Þorláks og Ketils er ekki að finna ákvæði sem bannar útburð á börn- um. Í kafla um barnaskírn segir að hvert barn sem alið sé skuli færa til skírnar í kirkju sem fyrst eftir fæðingu, „með hverigri skepnu sem er“.38 Athugasemd ákvæðisins um afbrigðilegt útlit má skilja sem svo að þannig hafi þetta ekki alltaf verið, þ.e. börn með afbrigðilegt útlit hafi ekki alltaf verið skírð og þá væntanlega ekki heldur alin upp. Við samanburð á afskriftum sem varðveita kristinna laga þátt Þorláks og Ketils kemur í ljós að ákvæði sem varða barnaskírn eru í öllum tilfellum samhljóða efnislega nema í AM 135 4to, Arnarbælis - bók, en þar er að finna frávik frá öðrum textum þar sem segir að hvert barn sem alið sé skuli færa til skírnar sem fyrst með „hverigri skepnu“ sem er „ef manz hefr raudd“.39 Svipuð athugasemd, „hef- ur eigi mannz raust“, kemur fyrir í kristinrétti Eiðsivaþingslaga en slíkt barn, sem hefur ekki mannsrödd, þurfti ekki að ala upp.40 Í umfjöllun sinni um norskan og íslenskan kristinrétt telur Mundal ákvæðið í Arnarbælisbók mjög athyglisvert og segir að á það beri að líta í samhengi við ákvæði norskra landshlutalaga um hvaða börn megi bera út. Barninu sem þar sé lýst og ekki átti að skíra hafi ekki verið ætlað að lifa og alast upp óskírt. Mundal finnst því freistandi að álykta að ákvæðið í Arnarbælisbók geti verið leif frá eldri íslensk- um lögum sem hafi haft að geyma svipuð ákvæði um útburð á van- sköpuðum börnum og í norskum kristinrétti.41 Þessi tilgáta Mun - dals er ekki ósennileg. Hugsanlega getur hér verið um að ræða gam- alt ákvæði frá 11. öld, leif frá glötuðum kristinrétti sem mögulega gilti hér á landi þar til kristinréttur Þorláks og Ketils var saminn. Þetta ákvæði, og fleiri um vansköpuð börn sem ekki þurfti að ala upp, gæti hafa haldist í gildi áfram og verið í elstu gerð glataðs kristin réttar Þorláks og Ketils, ef hann hefur fylgt norskum kristin- brynja björnsdóttir114 36 Gunnar Karlsson, Kristján Sveinsson og Mörður Árnason, „Inngangur“, bls. XI–XII, XVIII og XIX. 37 Katalog over den Arnamagnæanske Håndskriftsamling I. Útg. Kr. Kålund (Kaup - mannahöfn: Gyldendal 1889), bls. 283, 285–286 og 422–423. 38 Grágás. Lagasafn íslenska þjóðveldisins, bls. 1. 39 AM. 135 4to Arnarbælisbók, bl. 88rb 10–13, 40 Norges gamle Love indtil 1387 I, bls. 409, 419, 376 og 395. 41 Else Mundal, „Barneutbering“, bls.13. Saga vor 2012_Saga haust 2004 - NOTA 10.5.2012 12:40 Page 114
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180
Side 181
Side 182
Side 183
Side 184
Side 185
Side 186
Side 187
Side 188
Side 189
Side 190
Side 191
Side 192
Side 193
Side 194
Side 195
Side 196
Side 197
Side 198
Side 199
Side 200
Side 201
Side 202
Side 203
Side 204
Side 205
Side 206
Side 207
Side 208
Side 209
Side 210
Side 211
Side 212
Side 213
Side 214
Side 215
Side 216
Side 217
Side 218
Side 219
Side 220
Side 221
Side 222
Side 223
Side 224
Side 225
Side 226
Side 227
Side 228
Side 229
Side 230
Side 231
Side 232
Side 233
Side 234
Side 235
Side 236
Side 237
Side 238
Side 239
Side 240
Side 241
Side 242
Side 243
Side 244

x

Saga

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Saga
https://timarit.is/publication/775

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.