Saga - 2012, Qupperneq 147

sem enn væri á Íslandi.12 Engu að síður var ríkur vilji hjá Ólafi Thors
eftir kosningarnar að koma til móts við óskir Bandaríkjamanna.
Þjóðarhagsmunir Íslendinga leyfðu að hans mati einfaldlega ekki
annað en að viðhalda traustu tvíhliða sambandi ríkjanna með sam-
bærilegum hætti og gert var með herverndarsamningnum 1941.
Nánustu samstarfsmenn Ólafs innan Sjálfstæðisflokksins voru sam-
stiga honum í þessari afstöðu sem og helstu forystumenn Alþýðu -
flokksins. Eftir langar og strangar samningaviðræður við Banda -
ríkjastjórn náðist samningur með fyrirvara um samþykki Alþingis.
Sósíalistaflokkurinn sætti sig ekki við þessa niðurstöðu og hótaði
stjórnarslitum yrði samningurinn samþykktur á Alþingi.
Keflavíkursamningurinn:
Stjórnmálaátök og afgreiðsla stjórnvalda
Keflavíkursamningurinn var lagður fyrir Alþingi í formi þingsá-
lyktunartillögu sem kom til 1. umræðu í sameinuðu þingi 20. sept-
ember 1946. Að lokinni þeirri umræðu var málinu vísað til umfjöll-
unar utanríkismálanefndar. Síðari umræðan fór fram hálfum mán -
uði síðar og í lok hennar fór fram atkvæðagreiðsla þar sem ályktun-
in var samþykkt og ríkistjórninni veitt heimild til að skrifa undir
Keflavíkursamninginn í umboði Alþingis. Þar með hafði Alþingi
ákveðið að hverfa frá hlutleysisstefnu landsins og heimila erlenda
herbækistöð í landinu án undangenginnar þjóðaratkvæðagreiðslu.
Ekki tóku margir til máls við fyrri umræðu um þingsályktunina.
Helstu forystumenn flokkanna töluðu en fáir aðrir. Sjálfstæðis -
flokkurinn virtist einhuga að baki formanninum og sömuleiðis voru
þingmenn Sósíalistaflokksins á einu máli. Ágreiningur flokkanna
tveggja var með öllu óbrúanlegur. Sjálfstæðismenn töldu að ekki
væri verið að heimila hernaðarstöð og sjálfstæði og landsréttindi
Íslendinga væru í engu skert. Því væri engin þörf á þjóðar-
atkvæðagreiðslu um Keflavíkursamninginn. Sósíalistar sögðu aftur
á móti að samningurinn væri — með orðum Einars Olgeirssonar —
„dulbúinn herstöðvasamningur“.13 Alþingi hefði ekki heimild til að
afsala landsréttindum með þessum hætti. Því væri þinginu rétt og
þjóðaratkvæði, forsetavald og … 147
12 Ræða Ólafs Thors var birt í Morgunblaðinu 19. júní 1946 undir stórri fyrirsögn á
forsíðu: „Rödd þjóðarinnar: Íslendingar vilja engar herstöðvar í landi sínu á
friðartímum“.
13 Alþingistíðindi 1946 B, d. 169.
Saga vor 2012_Saga haust 2004 - NOTA 10.5.2012 12:40 Page 147