Saga - 2012, Side 164

band milli viðhorfa okkar til annarra þjóða og þess hvernig komið
er fram við þessar þjóðir?
Það er mun auðveldara að trúa eigin orðræðu, svo sem um frelsi
og sjálfstæði, en reyna að átta sig á því hverjar séu afleiðingar þess-
arar orðræðu og viðhorfa fyrir íbúa annarra menningarsvæða.
Stundum er ekki mikið samhengi milli orðræðunnar sem Vestur -
landabúar halda á lofti, til dæmis með loforðum um betri tíma og
frjálslyndi, og þess sem birtist í verki. Egyptar eða Írakar, svo dæmi
sé tekið, hafa ekkert á móti lýðræði, jafnrétti og frelsi en hafa hins
vegar efasemdir um hvað búi að baki í orðræðu okkar og spyrja
hvort það sé raunverulegur vilji til þess að sjá frelsi og sjálfræði ríkja
á þessum slóðum. Hvaða hagsmunir liggja að baki því þegar vest-
rænir stjórnmálamenn tala um nauðsyn þess að auka frelsi í þessum
heimshluta? Er það heiðarleg von um aukið jafnræði og jafnrétti um
allan heim? Eða er verið að halda þessari orðræðu á lofti til að auka
ítök Vesturlandabúa? Er verið að prédika slíkan boðskap til þess að
opna þessi samfélög og auðvelda þannig aðgang Vesturlanda að
auðæfum svæðisins? Stundum hafa góð ráð verið dýr og fyrir íbúa
Mið-Austurlanda harla dýrkeypt, sérstaklega þau ráð sem er ætlað
að innleiða nútímaleg vinnubrögð og stofnanir á þessu svæði.
Nútímahyggja hefur ekki endilega leitt af sér friðsæl og farsæl þjóð -
félög og erlend afskipti hafa sjaldnast komið á opnum samfélögum.
Þegar saga samskipta Vesturlanda og Mið-Austurlanda síðastliðin
100 ár er metin, er augljóst að margt er þar misskilið, rétt eins og
Bretar og Egyptar misskildu hvorir aðra við Dinshaway og drógu
rangar ályktanir þar sem þeir treystu ekki hvorir öðrum.
Hvernig er þá mögulegt að fyrirbyggja þennan misskilning? Það
eru tvö hugtök sérstaklega sem ég tel mikilvægt að hafa í huga
þegar meta skal sögu þessa svæðis, „réttlæti“ annars vegar og „þjóð-
erni“ hins vegar. Íslendingar tengja réttlætishugtakið gjarnan við
heimspeki, guðfræði eða lögfræði. Það hugtak hefur hins vegar
löngum verið notað í pólitískum tilgangi í Mið-Austurlöndum og í
umræðunni þar hefur það einnig pólitískt eðli. Til dæmis tengja
tveir af áhrifamestu stjórnmálaflokkum samtímans í Mið-Austur -
löndum sig við réttlætið í nöfnum sínum. Valdamesti flokkur Tyrk -
lands er Flokkur réttlætis og þróunar og pólitíski armur Bræðralags
múslima í Egyptalandi er Flokkur réttlætis og friðar. Til að meta
stjórnmálaþróun Mið-Austurlanda verður því að skoða sérstaklega
hvernig íbúar þessa svæðis túlka réttlætishugtakið. Hvernig á að
leiðrétta óréttlætið?
magnús þorkell bernharðsson164
Saga vor 2012_Saga haust 2004 - NOTA 10.5.2012 12:40 Page 164