Saga - 2012, Qupperneq 166

fyrri til. Bretar gerðu ráð fyrir að þetta yrði auðveld aðgerð og þeir
næðu fljótlega til Bagdad. En baráttan varð erfiðari en þeir áttu von
á. Tyrkir veittu þeim meiri mótspyrnu en áætlanir þeirra gerðu ráð
fyrir. Bretar áttu jafnframt erfitt með að venjast umhverfinu og hit-
anum. Upphaflega réðust Bretar inn með tiltölulega lítinn her, en
eftir að þeir töpuðu frægri orustu við bæinn Kut árið 1916 var
ákveðið að fjölga í hernum og vanmeta ekki baráttuvilja tyrkneska
hersins.
Eftir þrjú ár náðu Bretar loksins til Bagdad og gengu fylktu liði
inn á aðaltorg borgarinnar, þann 19. mars 1917. Sigur Breta var þar
með í höfn. Af þessu tilefni lýsti Sir Frederick Maude, hershöfðingi
breska hersins í Írak, því yfir í frægri yfirlýsingu að breski herinn
væri ekki kominn til að hernema landið. Breski herinn væri ekki
óvinur fólksins, sem vildi skera upp herör gegn trúnni, Íslam, held-
ur væru þeir vinir Íraka, komnir til að frelsa þá undan oki Tyrkja -
veldis. Þeir ætluðu alls ekki að innleiða nýjar og óþekktar stofnanir
eða stjórnunarhætti í landinu heldur gera Írökum kleift að njóta
auðæfa sinna og koma á lagakerfi í samræmi við trúarhugmyndir
þeirra og menningu.4 Breski herinn var því ekki kominn til að her-
nema og hneppa í fjötra heldur sem frelsandi englar. Framundan
væru bjartir tímar í Írak með betri tíð og blóm í haga.5
En þrátt fyrir gefin loforð um innleiðingu nútímalegra stjórnun-
arhátta — þar sem Írak yrði ekki stjórnað eins og nýlendu svipað og
gert var í Indlandi, heldur yrðu Írökum aðeins gefin góð ráð og
aðstoðaðir við að framfylgja óskum sínum og Bretar myndu auð -
velda þeim að verða sjálfstæð þjóð — þá reyndist raunin allt önnur.
Í framkvæmd og stjórnunarlega séð varð Írak eins og lítið Indland.
Bretar lögðu niður réttarkerfið sem fyrir var og innleiddu nýtt kerfi
sem veitti breskum embættismönnum vald til að skera úr öllum
helstu ágreiningsefnum, pólitískum og efnahagslegum. Þvert á yfir -
lýsingar og loforð Maude hershöfðingja komu þeir upp ströngu og
stífu nýlendukerfi í Írak. Bretar höfðu dregið ákveðnar ályktanir um
Araba eftir hernám sitt í Egyptalandi. Þeir vildu koma í veg fyrir að
magnús þorkell bernharðsson166
4 Lesa má þessa yfirlýsingu að hluta til í bók Hala Fattah, A Brief History of Iraq
(New York: Checkmark Books 2009), bls. 159.
5 Þessi yfirlýsing Maude er að mörgu leyti svipuð frægri yfirlýsingu Napóleons
Bonaparte þegar Frakkar réðust inn í Egyptalandi 1798 og lofuðu sömuleiðis að
þeir væru ekki komnir til að hernema Egypta heldur til að frelsa þá. Og eins og
við munum sjá hér á eftir komu Bandaríkjamenn með álíka yfirlýsingar árið
2003.
Saga vor 2012_Saga haust 2004 - NOTA 10.5.2012 12:40 Page 166