Saga - 2012, Síða 194

Á bls. 263 skilgreinir Erla Hulda nútímakonuna út frá hugmyndum um
kvenfrelsi og segir:
Að öllu samanlögðu ætti nútímakona að vera sú sem trúir á og heldur
fram rétti kvenna til athafna og jafnvel kvenfrelsi, hún hefur mögulega
efnahagslegt sjálfstæði (hér verður þó að gera þann fyrirvara að giftar
konur voru ósjálfráða til 1900) og sjálfsákvörðunarrétt. Slík kona ýmist
breytir sjálf í takt við þessar hugmyndir eða sér fram á að nýir mögu-
leikar og framtíð bíði næstu kynslóðar. Þessi skilgreining nær bæði til
þeirra kvenna sem töluðu fyrir kvenfrelsi í víðum skilningi og hinna
sem sóttust eftir menntun, þekkingu og framförum, og víðara athaf-
nasviði kvenna, án þess þó að sjá fyrir sér grundvallarbreytingu á form-
gerð samfélagsins.
Hér skilgreinir Erla Hulda nútímakonu út frá kvenfrelsisorðræðu. Spurning
er hvort hún beitir ekki heldur þröngri skilgreiningu. Í þessu samhengi má
velta því fyrir sér hvort konur úr neðstu lögum samfélagsins gátu orðið
nútímans konur með þeim hætti sem hér er lýst. Raunar má velta því fyrir
sér hvort Erla Hulda hafi ekki tilhneigingu til að draga of víðtækar ályktan-
ir um breytta stöðu kvenna almennt og aukna menntunarmöguleika þeirra
út frá aðalpersónunum í rannsókninni. Hún tekur að vísu fram í upphafi rit-
gerðar að aðalpersónur rannsóknarinnar, sér í lagi bréfritarar, séu úr efri
lögum samfélagsins (bls. 31). Í rannsókninni sjálfri hefði þó gjarnan mátt
fjalla nánar um hið félagslega samhengi og gefa stéttarstöðu þeirra kvenna,
sem ritgerðin tekur til, nánari gaum. Erla Hulda hefur t.a.m. upplýsingar
um fjölda kvenna sem sóttu kvennaskólana. Þótt ekki sé einfalt að leggja
mat á stöðu þeirra, sem sóttu kvennaskóla, út frá þeim upplýsingum, gæfi
athugun á því hve margar kvennaskólagengnar konur eru í hlutfalli við til-
tekna fæðingarárganga vissa hugmynd um hversu almennt það var að
íslenskar konur settust á kvennaskólabekk og þá um leið hvort líklegt væri
að konur úr neðri lögum samfélagsins fylltu þann hóp. Þá velti ég því fyrir
mér hvort talsmenn bættrar menntunar kvenna hafi um miðbik nítjándu
aldar gert ráð fyrir því að sú menntun ætti að ná til allra kvenna eða ein-
ungis til kvenna í þeirra eigin stétt.
Sá tími, sem ritgerð Erlu Huldu spannar, er tími aukinnar áherslu á
menntamál, ekki síst alþýðufræðslu. Þetta eru breytingar sem koma fram í
aukinni kröfu um menntun umfram hina skyldubundnu barnafræðslu en
einnig í breyttum áherslum í barnafræðslunni sjálfri. Þótt ritgerðin fjalli fyrst
og fremst um framhaldsnám tæpir Erla Hulda lítillega á fræðslu barna,
einkum ungra stúlkna, t.a.m. þar sem hún lýsir fræðsluátaki Thorvaldsens -
kvenna (bls. 175–176). Skyldunámið sem slíkt fellur að mestu utan við
ramma ritgerðarinnar. Það er þó vert að benda á að auknir menntunar-
möguleikar kvenna á síðari hluta nítjándu aldar birtast líka í aukinni áherslu
á fræðslu ungra stúlkna. Þannig sýna skólaskýrslur barnaskólanna í kaup -
stöðum landsins að stúlkum fjölgaði hlutfallslega og verður hlutur þeirra
andmæli194
Saga vor 2012_Saga haust 2004 - NOTA 10.5.2012 12:40 Page 194