Saga - 2012, Page 204

an trúarlega merkingu í arfleifð og minningu Jóns. Hann vildi reisa kapellu
á Hrafnseyri og hafði skoðun á því hvar hún skyldi standa. Og hér vitnar
Páll í Ásgeir: „Á Rafnseyri stendur enn veggjarbrot úr baðstofu, en þar
undir var rúm Þórdísar húsfreyju [móður Jóns Sigurðssonar]. Mætti e.t.v.
fella það inn í kirkjuvegg og merkja nákvæmlega á gólfi fæðingarstað Jóns
Sigurðssonar“ (bls. 195). Þetta var skrifað 1965 og er býsna seint að svo
trúarleg merking er lögð í tilvist stjórnmálaforingjans. Var þetta frávik, þrá-
hyggja guðfræðingsins Ásgeirs eins og ætla má af tón og stíl hjá Páli? Ekki
segir hann það beint út, en ætla má af lýsingum hans og dæmum að Jón hafi
afhelgast með tíð og tíma. Fróðlegt væri að greina það ferli nánar. Páll leik-
ur sér að því (?) að varpa helgiblæ á alla bók sína um Jón með heitum á köfl-
unum tólf (!), svo sem „Jónsmessa Sigurðssonar“ og „Fæðingarstaður
helgaður“. Þetta dró hann sjálfur fram á bókakvöldi sagnfræðinga. Páll
ræðir afhelgun Jóns á stöku stað í bók sinni og krýnir Megas sem braut -
ryðjanda árið 1972 (bls. 237), en niðurstaða hans er ekki afdráttarlaus.
Sennilega þyrfti hann að ræða fyrst nokkuð ítarlega hvað hann eigi við með
hugtakinu afhelgun (e. secularization).
Ef sóst væri eftir heildarlínum um sameiginlega minningu Jóns Sigurðs -
sonar væri ein leið að nota einn og sama heimildaflokk og fylgja honum eftir
um langan tíma. Slíkur flokkur eru t.d. kennslubækur; Páll nefnir þær stutt-
lega á nafn (bls. 240) og vísar í Gunnar Karlsson sem skrifaði um „forsetann
í söguritun Íslendinga“ í Andvara á afmælisárinu. Annar vitnisburður og
flokkur heimilda eru stjórnmálaumræður á Alþingi, sem hafa þann kost að
vera vel færðar til bókar. Hins vegar er netvæðing þingtíðindanna ekki
komin nógu langt enn til að auðvelt sé að vinna þetta verk.
Það væri áhugavert að skoða íslenskar kennslubækur til að sjá hvaða
mynd hefur verið dregin upp af Jóni fyrir ungviði landsins. Þetta gerir Barry
Schwartz í greiningu sinni, og hann getur rakið breytingar frá ári til árs því
kennslubækur eru endurnýjaðar og endurskoðaðar í fjölmennu landi eins
og Bandaríkjunum. Hér líður lengra á milli; t.d. var hin alþekkta Íslandssaga
Jónasar frá Hriflu á boðstólum í sjötíu ár án nokkurra breytinga svo heitið
gæti.
Í áðurnefndri grein Gunnars Karlssonar um Jón í sagnaritun á Íslandi er
mikið fjallað um kennslubækur. Þar vantar þó t.d. grunnskólaskrifin á
síðasta áratug, ekki síst bók sem beinlínis er helguð Jóni og fylgir aðalnám-
skránni fyrir unglingastig, nefnilega Jón Sigurðsson og hugmyndir 19. aldar.
Saga fyrir unglingastig grunnskóla, gefin út árið 2000. Höfundur er Árni
Daníel Júlíusson. Í þessari bók er steinum velt og minnismerkjum koll-
varpað, sjálfstæðisbaráttan sett í samhengi samtímans og nútímans, fjallað
um borgir og sveitir og viðteknar skoðanir dregnar í efa, t.d. sú að Ísland
hafi verið vanþróað land á 19. öld. Um Ingibjörgu og stöðu kvenna er drjúg-
ur kafli. Gaman væri að kanna hve nærri (eða fjarri) þessi mynd af Jóni er
sameiginlegri minningu kennara og nemenda með því að taka viðtöl og
ritdómar204
Saga vor 2012_Saga haust 2004 - NOTA 10.5.2012 12:40 Page 204