Saga - 2012, Qupperneq 219

sjónarhornið hefði svo nýst áfram í umfjöllun um lát Bergljótar, hjúskapar-
umleitanirnar í kjölfar þess og loks hjónaband Haralds og Aðalbjargar
Sigurðardóttur (1887–1974). Á þeim var enn meiri aldursmunur, en þau
voru þó meiri jafningjar. Hún hafði menntast og haslað sér eigin völl, m.a.
á vettvangi guðspekinnar, en það skapaði henni ákveðið svigrúm gagnvart
Haraldi þótt bæði væru á hinum frjálslynda armi trúarhugsunarinnar.
Annað atriði þessu skylt er umfjöllun um heilsufar Bergljótar, sem hafði
mikil áhrif á líf sögupersónunnar raunar allar götur síðan, þar sem sam-
skiptum þeirra Bergljótar lauk á vissan hátt ekki með líkamsdauða hennar.
Hér hefði verið áhugavert að tengja við „mentalítets“-sögulegar rannsóknir
sem dregið hafa fram að ýmiskonar heilsufarsvandi tengist með fjölþættu
móti félags- og menningarlegum aðstæðum, þar á meðal stöðu og hlut-
verkum kynjanna (sjá t.d. Karin Johannisson, Melankoliska rum. Om ångest,
leda och sårbarhet i förfluten tid och nutid (Stokkhólmi: Albert Bonniers Förlag
2009)). Má í því sambandi nefna bæði „hysteríu“ og „melankólíu“, sem ekki
ber að skilja neikvæðum skilningi heldur kunna einmitt að hafa verið félags-
lega tengd sjúkdómseinkenni sem lágu í samtímanum. Slík túlkun segir þá
óhjákvæmilega margt um tíðarandann sem mótaði sögupersónuna.
Í verki af þeirri stærð sem hér um ræðir er óhjákvæmilegt að leynist ein-
hverjir „skallar“ sem hefði mátt fyrirbyggja. Á einum stað er því t.d. gefið
undir fótinn að við þýðingar á biblíutextum yfir á norræn mál á miðöldum
hafi „að einhverju leyti“ verið byggt á grísku og hebresku (bls. 111). Þetta
virðist fráleitt.
Í heild er Trúmaður á tímamótum læsileg og vel unnin ævisaga alda-
mótamanns sem átti drjúgan þátt í að móta trúarhugmyndir Íslendinga á 20.
öld. Verkið eykur þekkingu okkar á mikilvægum þætti á vegferð þjóðar-
innar inn í nútímann. Það er því þörf lesning þegar við erum að feta okkur
inn í nýtt tímabil í upphafi nýrrar aldar.
Hjalti Hugason
ritdómar 219
Saga vor 2012_Saga haust 2004 - NOTA 10.5.2012 12:40 Page 219