Saga - 2012, Qupperneq 228

upplýsinga og mikilvægt er að fá svör við sömu spurningum frá fleiri en
einum einstaklingi eru notaðar mjög staðlaðar og lokaðar spurningar. Í
öðrum tilfellum eru tekin mjög opin viðtöl þar sem engar spurningar eru
notaðar. Margar leiðir eru síðan færar þarna á milli. Arnþór notar þá aðferð
sem áreiðanlega gefst best við söfnun heimilda til munnlegrar sögu.
Kjarna bókarinnar mynda fjórir þættir sem unnir eru upp úr viðtölum
Arnþórs við sex Austur-Skaftfellinga. Hann kýs reyndar að tala frekar um
samtöl en viðtöl og skýrir það í raun með því að lýsa aðferðinni sem hann not-
ar í upptökunum (bls. 177). Hann spurði ekki staðlaðra spurninga en hafði þó
í huga þau efnisatriði sem hann vildi ná fram. Þessi aðferð gefur viðmælend-
unum færi á að segja frá með sínum eigin orðum jafnframt því sem þeir fá
svigrúm til að tala um það sem skiptir þá sjálfa miklu máli. Rannsóknir á
minni fólks, sem oft er litið til þegar fjallað er um munnlega sögu, hafa sýnt
að fólk man betur atburði sem hafa einhverja þýðingu fyrir það sjálft og hafa
þar með öðlast merkingu í hugum þess. Í bókinni er sjónum einmitt beint að
einhvers konar tímamótum í lífi allra einstaklinganna sem talað er við, og má
búast við þeir hafi þess vegna gilda ástæðu til að rifja upp atburði og tilfinn-
ingar sem tengjast þeim breytingum sem líf þeirra tók. Úr samtölunum vinn-
ur Arnþór síðan á mismunandi hátt, ekkert þeirra er skrifað upp orðrétt og
eitt þeirra er sett fram í formi frásagnar þar sem spyrillinn er víðs fjarri. Í
umfjöllun um þættina fjóra kemur einnig fram að í einhverjum tilfellum séu
felld saman samtöl frá mismunandi tíma. Þessi mismunandi úrvinnsla gerir
bókina óneitanlega skemmtilegri aflestrar, en ég verð að játa að ég varð dálítið
hugsi yfir því að fá ekki að vita hvenær hvað var sagt. Vegna þess að gengið er
út frá því að frásagnirnar „feli í sér túlkun á upplifun“ (bls. 178) einstakling-
anna verður að hafa í huga að viðhorf fólks til liðinna atburða getur breyst
með tímanum, jafnvel frá einu samtali til annars.
Í þáttunum fjórum setur Arnþór hlutina í samhengi fyrir lesandann;
stundum lýsir hann staðháttum og aðstæðum á meðan viðtölin fara fram en
stundum aðstæðum í samfélaginu á þeim tíma sem rætt er um. Einstaka
sinnum glittir í þessum klausum í viðhorf hans sjálfs, svo sem þegar hann
talar með eftirsjá um þann tíma þegar „húsin höfðu sál og áður en göturnar
fengu nöfn; áður en armar hins opinbera hnepptu þorp og bæi endanlega í
fjötra skipulagsins“ (bls. 87). Í raun undirstrikar þessi persónulega nálgun
hið persónulega samband sem er á milli Arnþórs og viðmælenda hans.
Hann nýtur beinlínis þeirra forréttinda að geta talað við heimildirnar. Það
felur þá meðal annars í sér að hann hefur orðið að taka tillit til þess sem
viðmælendurnir höfðu sjálfir áhuga á að segja frá og að leyfa þeim það, en
um leið verður hann að búa yfir aðferðum til að beina þeim á þær brautir
sem hann sjálfur vildi (sjá t.d. bls. 137).
Í lokakaflanum er enn unnið úr samtölunum með því að draga saman
ýmislegt sem kemur fram í þeim og setja þau í víðara samhengi. Þar upp-
fyllir Arnþór þau markmið sem hann setur sér í inngangi og felast í því að
ritdómar228
Saga vor 2012_Saga haust 2004 - NOTA 10.5.2012 12:40 Page 228