Tímarit Máls og menningar - 01.06.2010, Blaðsíða 58

Ú l f h i l d u r D a g s d ó t t i r
58 TMM 2010 · 2
fram að einmitt með því að færa vampýruna í form rómantíkurinnar,
með tilheyrandi undirtónum ástar og alsælu, sé unnið með þanþol
afskræmingarinnar og óeðlisins á alveg nýjan hátt og í nýju samhengi.
Leyfðu þeim rétta að koma inn
Ástarsagan er vissulega til staðar í sænsku vampýrusögunni, Låt den
rätte komma in (2004) eða Leyfðu þeim rétta að koma inn, eftir John
Ajvide Lindqvist, sem var kvikmynduð árið 2008 af Tomas Alfredson.
Þó er hún allnokkuð ólík þeim sögum sem hér hafa verið ræddar því
ástirnar sem hér um ræðir eru á milli tveggja barna, á þrettánda ári. Það
að annað barnið er nokkuð öldruð vampýra flækir svo enn málin. Þar
sem sögusviðið er úthverfi Stokkhólmsborgar mætti næstum álíta að
hér sé enn eitt dæmið um tamningu vampýrunnar og tilfærslu hennar
yfir á svið hins heimilislega, en svo reynist sannarlega ekki. Vampýran
Eli lítur út eins og tólf ára stúlka, en er í raun geltur strákur sem hefur
lengi verið tólf ára. Þegar hún flytur, með aðstoðarmanni sínum í nýja
íbúð í grárri blokk í ömurlegu úthverfi, kynnist hún Óskari, sem er
lagður í einelti af skólabræðrum sínum.
Það að hafa vampýruna sem barn er augljóst dæmi um tilraun til
að skapa samúð með vampýrunni og gera persónu hennar á einhvern
hátt saklausari. Þetta nýtti Rice sér í sínum sögum með því að gera
stúlkubarnið Claudiu að vampýru – en hún var reyndar mun yngri en
Eli.39 Á hinn bóginn eykur það einnig á óhugnaðinn að blanda börnum
inn í málið, ekki síst með tilliti til þáttar barnaníðinga í sögunni, en
aðstoðarmaður Eli er barnaníðingur, auk þess sem Eli sjálf/ur, fyrir
langa löngu, var geltur og gerður að vampýru af barnaníðingi.40 Með til-
liti til þessa skapast alveg nýjir undirtónar í sambandi Óskars og Eli, því
nú er það Eli sem er ‘eldri’ aðilinn í sambandinu. En Lindqvist lætur sér
ekki nægja að nota vampýruna sem táknmynd fyrir misnotkun og vald,
heldur ítrekar hann einnig ofbeldi og grimmd barna í sögunni, eins og
kemur fram í eineltinu sem Óskar verður að þola. Á þennan hátt nýtir
hann vampýruna til að reyna á ýmsar hliðar hennar og vampýrismans,
allt frá því að vinna með hina nýju ‘jákvæðu’ ímynd vampýrunnar,
til þess að draga fram þann hrylling sem fylgir henni – hrylling sem
hann þó passar sig vandlega á að staðsetja innan hins hversdagslega
heims úthverfisins með tilheyrandi einangrun og innilokun sem skapar
kjöraðstæður, ekki aðeins fyrir vampýruna heldur líka barnaníðinginn
og fyrir einelti.
Að þessu (og ýmsu öðru) leyti er þessi sænska skáldsaga eitt áhuga-