Tímarit Máls og menningar - 01.06.2010, Blaðsíða 134

D ó m a r u m b æ k u r
134 TMM 2010 · 2
neitar sér um kynferðislega fullnægingu, og þarmeð þá staðfestingu á lífinu
sem margir telja að felist í henni (allavega hjá körlum).8
Þó skyldi varast að leggja of mikla túlkun í dauðann sem umlykur Unu, því
Doreen Ash bókstaflega deyr í sögunni. Hún fremur sjálfsmorð daginn eftir
útgáfuhátíðina fyrir bók sína, Góða elskhugann. Eins og Guðni Elísson hefur
bent á er dauðinn viðvarandi þema í ljóðum Steinunnar og ekki er hann síður
nærtækur í skáldsögum hennar og smásögum.9 Höfundur sem vinnur svo
markvisst með hugmyndir um dauðann á auðvelt með að ljá honum margvís-
legar tilvísanir – dauðinn er ekki eitthvað eitt, heldur einmitt þvert á móti,
hann á sér endalausar birtingarmyndir. Sem nærtækt dæmi má taka ljóðið
„Haustverk“:
Haustin eru tími litanna sem varpa sér yfir landið en
gleymum ekki að það er líka á haustin sem menn drepa
kærustur sínar. Þetta gerist á ýmsan hátt eftir að kólna
tekur í veðri og menn missa trú á náttúruna. Víst er
október næstur og allir vita hvað við tekur síðan. Gallinn
er sá að menn treysta ekki húminu. Það er misskilningur og
á haustin fara menn þess vegna að drepa. Þegar nóg hefði
verið að hypja sig bara. Milli rauðra jóla og nýárs rísa
kærustur upp frá dauðum, stíga upp til himna á páskum og
detta niður á haustnóttum svo hægt sé að slá þær af á
nýjan leik.10
Dauðinn er fljótandi, óljós og árstíðabundinn en langt því frá endanlegur.
Guðni segir meðal annars að „dauðafantasíur Steinunnar“ megi sjá „sem til-
raun [hennar] til að gera úr dauða sínum tjáningarríka list, virkja lífið sem
verður í vitundinni um dauðann.“11 Að einhverju leyti er dauði Doreen Ash
staðfesting á þessu, þarsem í kjölfar dauða hennar kviknar líf í kviði Unu, en
jafnframt er ekki annað hægt en að skoða dauða hennar sem endanlegan dauða
á möguleikum Karls til að kynnast raunverulegri ást – dauði Doreen Ash
skilar Karli óhultum inn í hinn ‘góða’ endi sögunnar. Jafnframt má sjá feigð
hennar, sem er í raun ljós allt frá því að hann heimsækir hana til að þakka
henni fyrir hjálpina með Unu, einmitt sem dæmi um hvernig hún auðgar síð-
ustu stundir lífs síns í skugga dauðans: hún er aldrei eins falleg og á útgáfuhá-
tíðinni, kvöldið fyrir sjálfsmorðið. Dauði hennar er gjörningur, lokapunktur á
því ferli sem skrif bókarinnar Góði elskhuginn er.
Yfirskrift þessarar greinar er ‘Brúðuheimili’ sem vísar í annað þekkt verk
bókmenntanna, verk sem einmitt fjallar um möguleika ástarinnar. Í þessu
fræga leikriti Norðmannsins Henriks Ibsen, Et dukkehjem (1879), yfirgefur
eiginkonan mann og börn í leit að lífshamingju, og brýst þannig út úr því hlut-
verki að vera spegilmynd eiginmanns síns (og reyndar föður líka). Brúðuheim-
ilið vísar til hinnar fullkomnu ímyndar fjölskyldunnar sem þá var viðvarandi.
Saga Steinunnar minnir okkur á að þessi ímynd er enn til staðar og fólk er enn
að vanda sig við að ganga inn í hana – frekar en út úr henni eins og Nóra gerir.