Tímarit Máls og menningar - 01.06.2010, Blaðsíða 26

G u ð n i E l í s s o n
26 TMM 2010 · 2
jafnframt hvatti hún „fólk til þess að sýna stillingu þegar farið [væri]
yfir efni skýrslunnar.“9 Í bréfi sem biskup Íslands, Karl Sigurbjörnsson,
sendi prestum og djáknum, hvatti hann til þess að sóknir keyptu „eintak
af skýrslunni til að [láta] liggja frammi í safnaðarheimilum næstu daga“.
Þar gætu „sóknarbörn nálgast hana og lesið í henni“, boðið yrði upp
„á kaffi og auglýstar sérstakar samverustundir þar sem unnt væri að
ræða skýrsluna.“ Biskup sagði ýmsa kvíða skýrslunni og að þessir ein-
staklingar „gætu viljað koma til kirkju til að tjá sorg sína og gera bæn
sína í helgidóminum. Við skulum bjóða upp á slíkt og auglýsa viðveru
prests og/eða djákna þar til bænar og sálgæslu.“10
Slík var dramatíkin í kringum útgáfuna að leikarar við Borgarleik-
húsið ákváðu að lesa skýrsluna í heild sinni á sviði leikhússins þegar hún
kæmi út. Magnús Geir Þórðarson lýsti því yfir að meðan á lestrinum
stæði yrði leikhúsið „eins konar griðarstaður [svo] þar sem fólk getur
komið, hlustað á lesturinn og hugleitt efnið, innihaldið og orsakirnar“.11
Það var því kannski engin furða að Ómar Ragnarsson skyldi setja útgáfu
skýrslunnar í sögulegt samhengi og varpa fram þeirri spurningu hvort
hún jafnaðist ef til vill á við ýmsa af stærstu viðburðum í lífi þjóðarinn-
ar, tímamót, eins og landnám, kristnitöku, siðaskipti, fyrra og seinna
stríð og efnahagshrunið.12
Ýmsir gerðu sér grein fyrir að sá dómur sem kveðinn yrði upp í
skýrslunni gæti reynst framámönnum þungur og í aðdragandanum var
reynt að draga úr hugsanlegum áhrifum skýrslunnar með því að gera
lítið úr henni í fjölmiðlum og fullyrða að með henni væri ekki mikilla
tíðinda að vænta.13 Samfylkingarmaðurinn Karl Th. Birgisson, ritstjóri
Herðubreiðar, setur fram þá kenningu í miðjum febrúar að sérkennileg
„væntingastjórnun“ karlanna í rannsóknarnefnd Alþingis sé að koma í
hausinn á þeim aftur. Með yfirlýsingum sínum í fjölmiðlum hafi þeir
„skapað heimatilbúinn þrýsting á sjálfa sig […] sumsé að framleiða eins
svarta skýrslu og nokkur kostur er.“ Karl telur að ef nefndin framleiði
ekki „verstu fréttir“ muni „reiði almennings ekki beinast gegn meintum
„sökudólgum“ heldur nefndarmönnum sjálfum, fyrir að hafa beinlínis
skrökvað að þjóðinni og brugðizt hlutverki sínu“.14 Hannes Hólmsteinn
Gissurarson tekur undir þær vangaveltur Karls að hugsanlega sé hér á
ferðinni sorglegur sjónleikur, og bætir við að færa megi fyrir því rök
að tveir nefndarmannanna séu vanhæfir, Sigríður Benediktsdóttir,
sem lét í ljós skoðanir á bankahruninu í aðdraganda rannsóknarinnar
og Tryggvi Gunnarsson, en tengdadóttir hans starfaði í Fjármálaeftir-
litinu.15 Daginn fyrir útgáfu skýrslunnar varar Hannes við gífuryrðum
og villandi samanburði, hann viti „ekki til þess, að neinn hafi týnt lífi