Tímarit Máls og menningar - 01.06.2010, Blaðsíða 136

D ó m a r u m b æ k u r
136 TMM 2010 · 2
San Francisco City Lights Books 1990 (Les Larmes d’éros 1961) og Eroticism, ensk þýð. Mary
Dalwood, London, Marion Boyars 1990 (L’érotisme 1962).
9 Sjá greinar Guðna Elíssonar, „Í kirkjugarði nefnum við ekki nöfn: Tími og tregi í ljóðum
Steinunnar Sigurðardóttur, Ritið 3/2003 og „Hef ég verið hér áður? Nokkur stef í ljóðagerð
Steinunnar Sigurðardóttur“, í Ljóðasafn – frá Sífellum til Hugásta, Reykjavík, Mál og menning
2004.
10 Úr Kartöfluprinsessunni (1987).
11 Guðni Elísson, „Hef ég verið hér áður? Nokkur stef í ljóðagerð Steinunnar Sigurðardóttur“, í
Ljóðasafn – frá Sífellum til Hugásta, Reykjavík, Mál og menning 2004, bls. xxiv.
Páll Valsson
Kóngur kemur í heimsókn
Helgi Ingólfsson: Þegar kóngur kom. Ormstunga, 2009.
Í góðum höndum er skáldskapurinn öflugt tæki til þess að varpa ljósi á sögu-
lega atburði, því í krafti hans er hægt að komast handan við sagnfræðilegar
girðingar af ýmsu tagi. Oft er nefnilega eins og ýmis söguleg atvik lokist inni í
hinu stóra heildarsamhengi sagnfræðinnar og þá þarf eitthvað sérstakt til þess
að þau taki sig út og ljómi í einstæði sínu. Til dæmis blasir það við, þegar búið
er að benda manni á það í sögulegri skáldsögu, hvílíkur stóratburður koma
Danakóngs og -Íslands til Reykjavíkur árið 1874 var í fábrotnu samfélagi þess
tíma og hlaut að enduróma um allt land. Íslendingar höfðu almennt verið
býsna jákvæðir í gegnum tíðina gagnvart kóngi lengstum, alþýðan hafði haft
sinn arfakóng á hávegum eins og algengt var með þjóðum þar sem valdsherr-
ann var fjarri vettvangi. Fjarlægðin gerir mennina mikla … Jafnvel harðir
sjálfstæðissinnar 19. aldar voru furðu stimamjúkir gagnvart konungsvaldinu,
hlífðu kóngi að mestu við ásökunum um bágan hag lands og þjóðar – en
kenndu frekar embættismönnum um það sem aflaga fór, með réttu eða röngu.
Hinn góði vilji konungs náði ekki í gegn né heldur náðu eyrum hans óskir
þegnanna um réttlæti. Það hlaut því að vera stór stund þegar hans náð þóknað-
ist náðarsamlegast í fyrsta sinn í sögunni að stíga sínum konunglega fæti á
þessa hjálendu sína og íslenskum almúga auðnaðist loksins að berja augum
konung sinn og alvörueintak af eðalbornum með blátt blóð í æðum.
Það er því snjöll hugmynd hjá Helga Ingólfssyni að nota konungskomuna
1874 sem ramma utan um sögulega skáldsögu og nýta til þess að lýsa upp
samfélagið. Heimsókn konungs kemur róti á hversdagsfásinnið og huga
manna, og gefur þannig tækifæri til þess að draga upp breiðari mynd af
íslensku samfélagi en ella því heimsóknin snertir alla, háa sem lága. Og sann-
arlega birtist okkur breið samfélagsmynd í sögunni Þegar kóngur kom; hér
stígur fram vatnsberinn Sæfinnur á sextán skóm í daunillum hjalli sínum úti