Tímarit Máls og menningar - 01.10.2016, Side 62

62 TMM 2016 · 3
Halldór Guðmundsson
Albert Daudistel –
höfundur í útlegð
Það fóru margir góðir gestir um garða hjá afa mínum og ömmu, Halldóri
Stefánssyni og Gunnþórunni Karlsdóttur, í risíbúðinni í Bólstaðarhlíð þar
sem þau leigðu síðustu búskaparár sín. Sá einræni unglingur sem ég var hélt
oft til hjá þeim og fékk að vera fluga á vegg þegar helstu hugðarefnin, bók-
menntir og stjórnmál, bar á góma. Kona ein sem oft leit við varð mér sérlega
minnisstæð; lágvaxin, skarpleit, lífleg og samkjaftaði ekki. Þar að auki talaði
hún þýsku sem mér þótti nú ekki síðra, enda var ég nýkominn heim eftir fimm
ár í Þýskalandi með fjölskyldunni. Ekki bar ég þó mikið skynbragð á það sem
þau ræddu, svo sem helsta sameiginlega áhugamál hennar og afa míns sem
var nútímaleikritun; nöfn eins og Ionesco, Dürrenmatt og Pinter sögðu mér
ekkert þá, en báru með sér heillandi andblæ framandi veraldar. Hitt festist
mér ekki síður í minni en það voru frásagnir hennar af þeim stöðum sem
hún hafði sótt heim: Afskekktir staðir í Afríku, Patagónía og Galapagoseyjar,
aldrei hitti íslenskur unglingur fólk sem hafði komið þangað. Einu sinni kom
ég með ömmu heim til hennar, í pínulitla íbúð undir súð á Laugaveginum, og
hún var full af litríkum gripum frá þessum framandi slóðum, athvarf ævin-
týra í gráleitri smáborg. Afi og amma sögðu mér að Edith Daudistel, en svo
hét konan, hefði framfæri sitt að einhverju leyti af því að fara í þessar lang-
ferðir og skrifa um þær í þýsk ferðatímarit. Þvílíkt líf, hugsaði ég með mér, þar
til ég komst að því að á veturna lifði hún á því að kenna þýsku í einkatímum
– og mun víst ekki hafa gert mikið meira en að skrimta.
Eitt þema var þó áberandi í öllu tali Edithar, en það var hvað hún klifaði á
því að allt væri ómögulegt á Íslandi, hvort sem það var mannfélag eða menn-
ing, og fylgdi þá sögunni hversu miklu betur þeim málum væri fyrirkomið
í Þýskalandi; þetta var henni mjög hugleikið. Ég man eftir því að stundum
eftir að hún var farin hristi amma hausinn og spurði sem svo af hverju
hún færi ekki heim aftur, og afi svaraði jafnóðum: þú veist hún getur það
ekki. Kannski áttaði ég mig ekki á því fyrr en löngu síðar að það var ekki
það Þýskaland sem ég þekkti sem hún saknaði, ekki móralíserandi stífni
kaldastríðsins, heldur Þýskaland millistríðsáranna, nánar til tekið Weimar-
lýðveldið; Edith var flóttamaður, og hún var gyðingur. Þegar ég hitti hana
hafði hún verið ekkja í fimmtán ár.