Tímarit Máls og menningar - 01.10.2016, Síða 75

Ú t l e g ð a r s t e f n æ r o g f j æ r : A r f u r L a u r u o g G u t t o r m s
TMM 2016 · 3 75
það að verja frelsi hins almenna borgara , heldur að bæta einokunarstöðu hinna fáu
útvöldu í viðskiptaheiminum. (418)12
Útsýnið á Víðivöllum
Ólíkt Lauru fær Guttormur ekki eirðarleysið í sig með móðurmjólkinni,
hann er ekki alinn upp á endalausri gandreið um sléttur Ameríku. Hann er
með fast land undir fótum; sína Víðivelli, þar sem Íslendingafljótið streymir
endalaust áfram við túnfótinn. Foreldrar hans, þau Jón Guttormsson frá
Arnheiðarstöðum í Valþjófsstaðarsókn í Norður-Múlasýslu og Pálína Ketils-
dóttir frá Mjóanesi í Vallnahreppi í Suður-Múlasýslu, nema land skömmu
eftir komuna til Manitóba, eða árið 1876, og stunda búskap á jörð sinni Víði-
völlum til æviloka.
Og þar ólst Guttormur upp. Samt er óþarfi að vanmeta tilvistarskilyrðin
sem fylla sjónmál barnsins. Fjölskylda Guttorms býr við fremur þröngan
kost. Þar við bætist óslökkvandi heimþrá Pálínu, móður hans, sem Gutt-
ormur gerir eftirminnileg skil í einum kafla bókarinnar Foreldrar mínir.
Endurminningar nokkurra Íslendinga vestanhafs.13 Móðir hans deyr þegar
hann er níu ára og nokkrum árum síðar deyr faðir hans. Og hver er tilvistar-
skynjunin? Á sama hátt og kirkjugarður við sjávarströndina flæðir inn í
sjónmál þess sem horfir út á haf, má sjá hvernig útsýnið á Víðivöllum og rót-
laust ríkidæmi tungumáls foreldranna heldur honum föngnum fyrir lífstíð.
Ef marka má ljóð hans og sögur, sækir hann óspart í brunn þessarar til-
vistarskynjunar, ekki síst í módernískum leikritunum sínum. Því hver er
sjóndeildarhringurinn í leikriti á borð við „Hringinn“? Svo er að sjá sem
Guttormur dragi þar enn myrkari útlínur í hlutskipti fjölskyldu á sléttum
Norður-Ameríku en þær sem Laura játar í æviminningum sínum, en hér er
eitt brot úr leikritinu:
FAÐIRINN: Það eru stöðugar jarðarfarir í skóginum.
Vindurinn hristir fönn af trjánum.
ELDRI SVEINNINN: Trén, sem standa, leggja til líkblæjurnar fyrir þau, sem eru fallin.
FAÐIRINN: Þau fúna þar sem þau falla.
YNGRI SVEINNINN: Heyriði ekki glym úti í skógi, glym eins og í dimmum klukkum?
ELDRI SVEINNINN: Það heyrist drungalegt glamur þegar elgsdýrin slá hornunum
við trén.
FAÐIRINN: Það er oft hringt við jarðarfarir.
ELDRI SVEINNINN: Við heyrum tómar villiraddir. (205)
Móðirin á einnig eftir að birtast í skóginum, hún sem skilur önnur börn
sín eftir heima í þeirri trú að hún muni finna manninn sinn og syni og að
þau geti snúið aftur heim. Þegar hér er komið við sögu hafa skógarúlfarnir
runnið á lyktina og …