Tímarit Máls og menningar - 01.10.2016, Page 99

TMM 2016 · 3 99
Elías Knörr
XXX Í þágu ljóðlistarinnar: XXX
Í þágu ljóðlistarinnar teljum við að ljóð megi hvorki byrja né enda á skáldinu
sjálfu. Höfundurinn er aðeins miðill, hann færir fram sýnishorn af listum
á mannamáli og verður að víkja fyrir verki sínu, standa að baki sem editor,
útgefandi eða túlkur textans. Þó hann sé skapari á hann að haga sér eins
og textafræðingur og þýðandi við vinnu sína. Einnig verður höfundur að
vera hógvær og gleypur (gegndræpur/gljúpur …?), láta hafsjó sköpunar-
möguleika drekkja sér, svo að hann geti alltaf fundið eitthvað nýtt til að efla
tjáningarleikni sína og auðga málið. Hann á að sökkva í mjöðinn. Sömuleiðis
á hann að eftirláta skáldapúltið þeim röddum sem fyrirfinnast í umhverfinu;
en margrödduð sköpun eða pólífónían er nauðsynlegur kostur til að knýja og
magna sköpunargáfuna. Innblástur verður þá að vera utanskálds: hann á að
koma utan frá höfundinum – vera eins ytri og mögulegt er.
Skáld þarf hvorki að vera málvísindamaður né heimspekingur til að átta
sig á því að tungumál eru ekkert nema eins konar fjöldahillingar, síbreyti-
legt félagslegt fyrirbæri sem fólk skynjar í huganum og lærir að þekkja en
er í eðli sínu varla raunverulegt. Eins gildir um íslensku, lwyma, kreólamál,
forngrísku, slettur eða hvaða tungu sem er; bæði málið og fagurfræði þess
grundvallast einlægt og undantekningarlaust á slembikenndum hugtökum
sem samþykkt voru af viðeigandi málfélagi. En við teljum að þetta vitsmuna-
lega og hillingarlega eðli mannamála sé aðalþátturinn í ljóðlistarfegurðinni,
því þar með reynast tungumál opin fyrir óþrotlegum möguleikum og geta
þau auðgast endalaust.
Slíkt eðli veldur líka því að tungumál eru einkar viðkvæm: Vandamál
í málhæfni eða hegðun tiltekins málfélags felur einnig í sér vandamál í
tungumáli þess. Og að sjálfsögðu er ómögulegt að tungumál geti lifað af
án okkar! En sömuleiðis geta notkun og sköpun á tilteknu máli styrkt mál-
kerfið með álíka hætti og ný heilafrumutenging styrkir heilahvelin. Og í
þessum skilningi má telja að bókmenntaleg sköpun sé á ábyrgð hvers og eins
mælanda.
Skáldið á að uppgötva, afhjúpa fegurðina; bjarga henni úr merkingar-
leysinu og veita henni samhengi þar sem ‚hið póetíska hlutverk‘ málsins
standi í brennidepli og skilaboð fái að rætast sem list. Hvað fagurfræði
varðar kjósum við að grundvalla sköpunina á ljóðmyndum og krafti þeirra,