Tímarit Máls og menningar - 01.10.2016, Page 101

TMM 2016 · 3 101
Jón Yngvi Jóhannsson
Alltaf sama sagan
Um verk og feril Þorsteins Stefánssonar
Sjaldan hefur verið jafn mikil gróska í útgáfu frumsaminna skáldverka
Íslendinga á öðrum tungumálum en íslensku og á fyrri hluta 20. aldar. Þá
voru Íslendingar meðal afkastamestu og virtustu höfunda Norðurlanda og
skrifuðu sumir hverjir á dönsku, Kristmann Guðmundsson skrifaði á norsku
og raunar reyndi Snorri Hjartarson líka fyrir sér sem skáldsagnahöfundur
á því máli. Þá má ekki gleyma því að sá barnabókahöfundur íslenskur sem
mestum vinsældum hefur náð, Jón Sveinsson, Nonni, frumsamdi verk sín á
dönsku og þýsku.
Af dansk-íslenskum höfundum tímabilsins eru þeir Jóhann Sigurjónsson,
Guðmundur Kamban og Gunnar Gunnarsson langþekktastir og nutu vel-
gengni um hríð, einkum Gunnar. En fleiri höfundar reyndu fyrir sér á því
máli og á stríðsárunum síðari kom fram kynslóð höfunda sem segja má að
hafi markvisst fetað í fótspor Gunnars. Þetta eru höfundar eins og Bjarni M.
Gíslason, Jón Björnsson og Þorsteinn Stefánsson. Allir þrír ólust þeir upp í
íslenskri sveit, raunar við misjöfn kjör, allir hleyptu heimdraganum ungir,
fluttust til Danmerkur og settust á skólabekk í lýðháskólum. Jón Björnsson
lærði meira að segja í Askov þar sem Gunnar Gunnarsson stundaði nám
fyrstu tvö árin eftir að hann fluttist utan. Raunar mætti telja Guðrúnu Jóns-
dóttur frá Prestbakka til þessa hóps. Hún dvaldi einn vetur á Askov og þýddi
skáldsögu sem hún hafði áður gefið út á íslensku sjálf yfir á dönsku.
Þessir höfundar, að Guðrúnu frátalinni, skrifuðu býsna keimlíkar bækur,
sögur úr íslensku sveitasamfélagi sem sóru sig í ætt við rómantískar sveita-
sögur höfunda eins og Huldu og Guðmundar G. Hagalín. Í dönsku samhengi
voru þeir kenndir við átthagabókmenntir, Hjemstavnslitteratur, sem áttu
sitt blómaskeið í dönskum bókmenntum í upphafi aldarinnar en ákveðinna
endurnýjaðra vinsælda gætti á árum síðari heimsstyrjaldarinnar meðan
Danmörk var hernumin af Þjóðverjum.1 Ég fjalla um verk þessara höfunda
og tengsl þeirra við íslenska sveitasagnahefð í fjórða bindi af Íslenskri bók-
menntasögu, en í þessari grein langar mig að beina athyglinni að einum
þeirra, Þorsteini Stefánssyni. Ferill hans er um margt óvenjulegur, hann hélt
áfram að skrifa á dönsku lengur en nokkur hinna höfundanna og höfundar-
verk hans er raunar ekki bundið við þau tvö tungumál sem voru honum
tömust sem ungum manni, íslensku og dönsku.