Tímarit Máls og menningar - 01.10.2016, Side 111

A l l t a f s a m a s a g a n
TMM 2016 · 3 111
Það má heimfæra orð Birgis upp á aðra dansk-íslenska höfunda sem hófu
feril sinn á sama tíma og Þorsteinn. Þessi þversagnakennda afstaða til
heimalandsins, að það sé hvergi nálægara en þegar skrifað er um það úr
fjarska er nokkuð sem þeir eiga allir sameiginlegt. Það er engu líkara en Þor-
steinn Stefánsson hafi aldrei komist yfir aðskilnaðinn við heimalandið, allt
höfundarverk hans er eins og tilraun til að brúa bilið, bæta upp rofið sem
aðskilnaðurinn við heimahagana og föðurlandið hafði í för með sér.
En verk hans vitna líka um það hversu vonlaust þetta verkefni er og von-
leysið birtist skýrt í endurtekningu sama söguefnis þannig að jaðrar við
þráhyggju. Þrátt fyrir að Þorsteinn hafi búið mestan hluta ævi sinnar í
Danmörku og hafi skrifað verk sín á dönsku og ensku er engu líkara en að
hann hafi lokast inni í söguefni sínu sem jafnframt er eitthvert algengasta
söguefni íslenskra skáldsagna á 20. öld. Sagan um flutninginn úr sveitinni,
um drauminn um eitthvað annað líf en það sem bændasamfélagið bauð upp
á elti hann til Danmerkur og hann komst aldrei undan því.
Tilvísanir
1 Um átthagabókmenntir í íslensku samhengi sjá: Hjalti Þorleifsson: „Átthagaskáldið Guð-
mundur G. Hagalín. Um nokkur verk Guðmundar G. Hagalín frá millistríðsárunum í sam-
hengi átthagabókmennta.“ Tímarit Máls og menningar 2/2016, s. 80–92.
2 Um ævi Þorsteins sjá: Birgir Stefánsson: „Frá Höfðahúsum til Humlebæk. Um rithöfundinn og
skáldið Þorstein Stefánsson.“ Glettingur 2/1992, s. 41–47. Ég fjalla einnig um Þorstein og verk
hans í M.A.-ritgerð minni: Á Íslenskum búningi. Um dansk-íslenskar bókmenntir og viðtökur
þeirra, frá 1998 sem aðgengileg er á Þjóðarbókhlöðu. Sumt í þessari grein á uppruna sinn þar.
3 Þorsteinn Stefánsson: Frá öðrum hnetti. Reykjavík 1935, s. 41.
4 Þorsteinn Stefánsson: Dalurinn. Friðjón Stefánsson þýddi. Bókfellsútgáfan. Reykjavík 1944,
s. 7.
5 Oscar Geismar: „En islandsk Hjemstavnsbog.“ Kristeligt Dagblad 16.4. 1942.
6 Sjá: Jón Yngvi Jóhannsson: „Jøklens Storm svalede den kulturtrætte Danmarks Pande.“ Um
fyrstu viðtökur dansk-íslenskra bókmennta í Danmörku.“ Skírnir vor 2001, 33–66. Tilvitnunin
í titli þessarar greinar minnar er sótt í dóm Geismars um Sælir eru einfaldir eftir Gunnar
Gunnarsson.
7 Bjarni M. Gíslason: „Islandsk medaljeroman.“ Aalborgs Amtstidende 5.5. 1942.
8 Henning Kehler: „Islandsk Roman.“ Berlingske Tidende 30.3.1942.
9 Bjarni M. Gíslason: „Islandsk medaljeroman.“ Aalborgs Amtstidende 5.5. 1942.
10 Sjá einkum Jón Karl Helgason: Höfundar Njálu. Þræðir úr vestrænni bókmenntasögu. Heims-
kringla. Reykjavík 2001.
11 Þorsteinn Stefánsson: Dalen. Nyt Nordisk Forlag. Kaupmannahöfn 1942, s. 38.
12 Þorsteinn Stefánsson: The Golden Future. Oxford University Press. Oxford 1974, s. 13.
13 Þorsteinn Stefánsson: Sølvglitrende hav. Birgitte Høvrings Biblioteksforlag. Humlebæk 1976,
s. 17.
14 Þorsteinn Stefánsson: Heitbaugurinn. Erla. Reykjavík 1993, s. 60–61.
15 Þorsteinn Stefánsson: Vinden blæser. BHB‘s Icelandic World Literature 1983, s. 112.
16 Jon Helt Haarder: Performativ biografisme. En hovedstrøm i det senmodernes skandinaviske
litteratur. Gyldendal. Kaupmannahöfn 2014.
17 Birgir Stefánsson: „Frá Höfðahúsum til Humlebæk. Um rithöfundinn og skáldið Þorstein
Stefánsson.“ Glettingur 2/1992, s. 43–44 .