Tímarit Máls og menningar - 01.10.2016, Page 130

130 TMM 2016 · 3
Soffía Auður Birgisdóttir
Margfeldi
merkingar
Linda Vilhjálmsdóttir. Frelsi. Mál og
menning 2015.
við höfum margfaldað frelsið
„Frelsi“ er eitt þessara stóru orða –
kannski það stærsta – sem ekki verður
skilgreint í eitt skipti fyrir öll því merk-
ing þess breytist í sífellu eftir því í hvaða
samhengi það er notað (og misnotað),
hvar og hvenær. Engu að síður hefur
hugtakið „frelsi“ einhvern kjarna sem
allir bera kennsl á þótt „við höfum
margfaldað frelsið“, eins og segir í
aðfaraljóði bókar Lindu Vilhjálmsdóttir,
og í mörgum tilvikum vegið að kjarnan-
um og svipt orðið merkingu. Skáldið
fæst við margfeldi og margræðni þessa
hála hugtaks en að lestri loknum leita á
lesandann áleitnar spurningar því ljóst
er að ljóðin spretta upp af grundvallar
andstæðunni: frelsi og helsi og eru
margvíslegir þræðir spunnir um það
stef.
Þetta er stór og mikill titill. Sjálf
bókin er þó lítil og látlaus með ljósri
kápu og án baksíðutexta en á framhlið-
inni er fínleg mynd af árhringjum á tré,
ásamt titli og nafni höfundar. Myndina
af árhringjunum mætti allt eins túlka
sem hringiðu því þessi litla bók reynist
geyma mikla hringiðu; mikinn og
magnaðan skáldskap. Hér er ort af
öryggi um þær ógöngur sem ýmis
mannleg samfélög hafa ratað í, heima og
erlendis. Ort er um siðferðislegt hrun,
hugmyndalegt skipsbrot, vanhæfa leið-
toga og leiðitaman lýð. Ort er um ein-
angrun og útilokun, andvaraleysi í
nútímanum og vá í framtíðinni. Í heild
er verkið áhrifamikill reiðilestur og
ádeilukvæði. Skáldinu tekst ágætlega að
beisla reiðina og hemja predikunartón-
inn sem slíkur efniviður kallar á með
því að beita húmor og íróníu. Írónían,
sem er eitt sterkasta stílbragð bókarinn-
ar, beinist að okkur öllum, persónufor-
nafnið „við“ er mikið notað og enginn
fær vikist undan hvassri ádeilunni.
margfaldað allt nema gæskuna
Ljóðabókin er byggð upp á þremur
merktum hlutum, I, II og III, en á
undan fer það sem ég kalla aðfaraljóð
hér að ofan og hefst á orðunum: „á milli
/ himins og jarðar / er allt // eins og þar
stendur skrifað“. Aðfaraljóðið sem skipt
er niður á tíu síður hefur yfir sér bæði
trúar- og heimspekilegan blæ – nokkuð
svartsýnan því við höfum „margfaldað
allt / milli himins og jarðar // nema
gæskuna“. Hér eru kynnt til sögunnar
stef sem eiga eftir að hljóma í því sem á
eftir fer og á mjög knappan og meitlað-
an hátt er vísað til frelsis í mismunandi
samhengi. Lokalínur ljóðsins eru ófagr-
ar: „við höfum margfaldað / frelsið til að
grafa okkur // lifandi / í túninu heima.
Þess má geta að þetta ljóð birtist fyrst í
þriðja hefti Tímarits Máls og menningar
árið 2008. Á þeim árum sem síðan hafa
liðið hefur Linda Vilhjálmsdóttir ekki
sent frá sér ljóðabók – og reyndar ekki
síðan árið 2006 þegar ljóðabálkurinn
Frostfiðrildi kom út – og þykir mörgum
löng sú ‚þögn‘ en hafi ljóðabálkurinn
Frelsi verið að malla í henni allan þann
tíma verður aðeins ályktað að þess hafi
U m s a g n i r u m b æ k u r