Hugur - 01.01.2014, Side 92

92 Sigurjón Árni Eyjólfsson
landi eða á eigin heimili heldur í sjálfum sér. Að horfa út fyrir sig eins og María
gerir krefst færni af manninum“.96
Irigaray setur hér hina trúarlegu von á þann stað sem að öllu jöfnu er ætlaður
staðleysunni. Hún nýtir myndir úr táknheimi kristninnar og setur þær í nýtt um-
hverfi. Ýmsir myndu reyndar gagnrýna maríuvísun Irigaray með því að benda
á hvernig henni hafi verið beitt markvisst í þágu feðraveldisins. Slík gagnrýni
vanvirðir hins vegar þá þöglu von og veruleika sem Irigaray sviptir hulunni af og
færir í orð andspænis ægivaldi einhyggju. Athyglisvert er að Irigaray skuli grípa
til tungutaks og hugmyndakerfis kristinnar arfleifðar í leit sinni að orðfæri til að
rjúfa þessa þögn og þöggun. Slíkt þarf ekki endilega að vera vísbending um að
guðfræðileg orðræða sé orðin að jaðarfyrirbrigði innan vestrænnar menningar og
henni jafnvel framandi. Þvert á móti sýnir það að nærtæk guðfræðileg orðræða
getur reynst hagnýtt greiningartæki.
3. Kyn og kynhlutverk – Judith Butler
Fulltrúar annarrar kynslóðarinnar gagnrýndu Simone de Beauvoir fyrir að gera
lítið úr sérleika reynsluheims kvenna. Sá reynsluheimur varð aftur á móti mótandi
í málflutningi þeirra á síðari hluta 20. aldar. Mikið var þá fjallað um hann og sér-
stök tengsl kvenna við náttúruna sem voru m.a. rökstudd með vísunum í umönn-
unar- og móðurhlutverkið og slík hlutverk skilin sem andhverfa tengslanna milli
karla og menningar. Út frá andstæðunni náttúra og menning var því haldið fram
að konan væri fulltrúi náttúru, lífs og tilfinninga, en karlinn fulltrúi tæknihyggju,
menningar og skynsemi. Sýn karla og reynsluheimur þeirra hefðu hins vegar leitt
heiminn í ógöngur arðráns og kúgunar sem næði ekki síst til náttúrunnar og full-
trúa hennar, konunnar. Þessa stefnu yrði að leiðrétta og væri það sérstakt hlutverk
kvenna.97 Þessar hugmyndir gáfu því nýrri mæðrahyggju byr undir báða vængi.
Á Íslandi má finna þessa áherslubreytingu með tilkomu Kvennalistans á níunda
áratug síðustu aldar en hann rann síðar inn í Samfylkinguna með stofnun hennar
árið 2000. Kvennalistinn var fulltrúi þessarar annarrar kynslóðar sem greindi sig
frá fulltrúum þeirrar fyrstu sem rauðsokkahreyfingin stóð fyrir.98
Á þriðja tímabilinu eru þessar áherslur teknar til endurskoðunar.99 Eins og hjá
Simone de Beauvoir er náttúruhyggju og verufræði sem gengur út frá eðlislægum
séreiginleikum kynjanna hafnað. Ekki er talið hægt að leiða samfélagslega stöðu
einstaklinga af líffræðilegu kyni þeirra, hvað þá að skilgreina hlutverk þeirra út frá
því. Beinum tengslum milli líffræðilegs kyns og kyngervis, þ.e. hlutverks einstak-
lings innan samfélags, er vísað á bug, og um leið náttúruhyggju og líffræðilegri
tvíhyggju. Í raun er spurning hvort greiningin í kyn sem líffræðilegan veruleika
og kyngervi sem félagsmótun sé ekki þegar allt kemur til alls hluti þess síðar-
96 Irigaray 2011: 27.
97 Sigríður Þorgeirsdóttir 2001: 57–58.
98 Sigríður Þorgeirsdóttir 2001: 55–59. Sjá einnig Olga Guðrún Árnadóttir 2011.
99 Sjá nánar Pritsch 2008.
Hugur 2014-5.indd 92 19/01/2015 15:09:34