Hugur - 01.01.2014, Side 102

Hugur | 26. ár, 2014 | s. 102–112
Salvör Nordal
„Nýmenni“ eða mörk mennskunnar
Siðferðileg álitamál tengd heila- og taugaeflingu
Hagnýt siðfræði er, eins og heitið gefur til kynna, yfirvegun um hagnýt siðferðileg
úrlausnarefni. Hún hefur verið órjúfanlegur hluti fræðilegrar siðfræði frá alda
öðli ásamt boðandi siðfræði sem fæst við kenningar um það hvernig við eigum
að lifa lífinu og frumspekilegri siðfræði sem greinir hvað einkennir siðfræðilega
hugsun og hugtök. Áhugi á hagnýtri siðfræði hefur verið mismikill í gegnum
tíðina. Framan af tuttugustu öldinni fengust siðfræðingar einkum við vandamál
innan einstakra siðfræðikenninga og frumspekileg vandamál, en með tæknifram-
förum á sviði læknisfræðinnar uppúr 1960 og aukinni þekkingu á alvarlegum
sjúkdómum urðu aftur á móti verulegar breytingar á viðfangsefnum siðfræðinnar
og hagnýt álitaefni urðu meira áberandi.1 Tækni sem gerir endurlífgun mögulega
eða getur haldið líkama lifandi þrátt fyrir heiladrep, vakti til að mynda spurningar
um það hvenær ætti að hefja eða hætta meðferð og hvernig ætti að skilgreina
dauða. Til að takast á við slík álitaefni tók að mótast ný undirgrein innan hag-
nýtrar siðfræði sem hefur fengið íslenska heitið heilbrigðis- og lífsiðfræði. Fleiri
slíkar undirgreinar hafa náð fótfestu sem fást við önnur svið samfélagsins, s.s.
viðskiptasiðfræði og umhverfis- og náttúrusiðfræði.2
Framþróun vísinda og tækni færir þeim sem fjalla um hagnýta siðfræði sífellt
ný úrlausnarefni að glíma við. Innan heilbrigðis- og lífsiðfræði má nefna, auk
álitaefna við lok lífs sem nefnd voru hér að ofan, álitaefni við upphaf lífs sem
tengjast tæknifrjóvgunum, rannsóknum á fósturvísum og fóstureyðingum. Þá
hafa siðfræðispurningar um rannsóknir á heilbrigðissviði orðið fyrirferðarmeiri
með hverju ári, ekki síst með stórstígum framförum á sviði erfðatækni. Slík úr-
lausnarefni vekja oft og tíðum nýjar spurningar og siðferðilegan vanda eða setja
1 Toulmin 1982.
2 Lögð er sérstök áhersla á þessi þrjú svið hagnýtrar siðfræði í meistaranámi í hagnýtri siðfræði við
Háskóla Íslands.
Hugur 2014-5.indd 102 19/01/2015 15:09:35