Hugur - 01.01.2014, Side 117

Skotveiðar á spendýrum 117
deydd til að fá hráefni til fatagerðar eða hvort efnið fæst með öðrum og mildari
aðferðum eins og þegar sauðfé er rúið.
Einn flokkur dýra á sér fáa stuðningsmenn og lítil og takmörkuð umræða fer
fram um réttmæti þess að dráp sé stundað á þeim. Flokkunin á sér þó ekki nátt-
úrulegar forsendur heldur er um fullkomlega mannhverft viðhorf að ræða. Hér
er átt við svokölluð meindýr. Umræða um meindýr ræðst töluvert af því hverrar
gerðar þau eru og hvernig hægt er að verjast þeim. Lítil umræða fer fram um
meindýr sem hægt er að deyða með því að úða á þau eitri enda koma þau úr
fjarskyldum ættkvíslum dýraríkisins. Mest af þeirri umræðu sem þó hefur farið
fram snýst um aukaverkanir á umhverfið þegar úðað er fyrir meindýrunum og eru
þá meindýrin sjálf oft í aukahlutverki. Meindýr eru sjaldan skotin enda fá stærri
spendýr sem litið er á sem slík. Nýleg frétt af stærð rottna í Evrópu gæti þó breytt
einhverju um það enda hefðbundnar rottugildrur orðnar of litlar. Með örfáum en
athyglisverðum undantekningum er litið á nagdýr sem einhvers konar plágu. Dýr
sem ógna öðru lífríki, meðal annars þar sem þau eru ekki „innfædd“, eru einnig
álitin vera plága sem ógnar mikilsverðari hagsmunum. Minkurinn er dæmi sem
Íslendingar þekkja mætavel.14 Eins og áður sagði er þó flokkun dýra sem meindýr
mannhverf og þar af leiðandi aðstæðubundin. Veiðiréttarhafi í laxveiðiá skýtur til
dæmis seli sem hafa tekið sér bólfestu við ós árinnar þar sem hann álítur þá hina
mestu meinsemd. Sami einstaklingur myndi kannski aldrei láta hvarfla að sér að
skjóta sel undir öðrum kringumstæðum.
Skotveiðar á spendýrum eru um margt sérstakt siðfræðilegt viðfangsefni. Aðrar
veiðar þurfa ekki að þola sömu umfjöllun, greiningu og gagnrýni, þó að vissulega
verði að viðurkennast að slíkar raddir verða sífellt háværari. Í upphafi þessarar
greinar var rætt um afstöðu til rjúpnaveiða. Skotveiðar á fuglum eiga sér ávallt
einhverja gagnrýnendur en þó má segja að þær raddir séu ekki háværar miðað
við margt annað sem rætt er um og tengist umhverfismálum. Ein ástæða þessa
er nokkuð ströng skipting fuglategunda í mismunandi löndum eftir því hvort
þær teljast veiðifuglar eða ekki. Lög og reglugerðir eru mjög skýrar til dæmis
hér á landi þegar kemur að því að segja til um hvaða fugla má veiða og hvernig.15
Svipað gildir um stangveiðar. Í vestrænum samfélögum fer sáralítil umræða fram
um hvort stangveiðar séu siðferðilega ámælisverðar eða ekki. Hins vegar fer
ónauðsynlegum skaða. Nauðsynin er svo skilgreind eftir því hvort lífsverðmæti eru í húfi. Dæmið
hér að framan af páfuglinum varpar ljósi á þetta atriði. Það er erfitt að gera sér í hugarlund við
hvers konar aðstæður það gæti verið nauðsynlegt að reita stélfjaðrir af heilbrigðum fugli. Slíkar
fjaðrir hafa enga mikilsverða þýðingu fyrir manneskju.
14 Umræða hefur þó nýlega vaknað um að jafnvel minkur eigi ekki að þurfa að þola hvaða meðferð
sem er, sjá forsíðufrétt í Fréttablaðinu 27. júní 2014 (umfjöllun heldur áfram á bls. 6) þar sem
viðhorf Dýraverndunarsambands Íslands eru kynnt. Þar kemur fram að það kann til dæmis að
vera ólöglegt að láta hund sæta sams konar meðferð. Raunar skiptir ekki mestu máli hvort það sé
ólöglegt eða ekki – samfélagið dæmir slíka hegðun á óvæginn hátt eins og svokallað „Lúkasarmál“
sýndi fram á, sjá Henry Alexander Henrysson 2013b: 131.
15 Það getur verið ómögulegt að gera sér grein fyrir hvers vegna sumar fuglategundir eru friðaðar en
aðrar ekki. Áhyggjur af stofnstærð og önnur slík rök eru þar ekki alltaf í forgrunni. Slík rök skipta
líklega ekki öllu máli og er hverju samfélagi lýðræðislega frjálst að ákvarða friðun dýra sem því
tilheyra. Það kann þó að vera flóknara að taka ákvörðun um veiðar á dýrum eins og rætt verður
um hér á eftir.
Hugur 2014-5.indd 117 19/01/2015 15:09:35