Hugur - 01.01.2014, Page 240

Hugur - 01.01.2014, Page 240
240 Arnar Pálsson Hugmyndin um stofna er grunnur þróunarkenningarinnar. Þegar litið er á líf- verur sem stofna, samsetta af einstaklingum með ólíka eiginleika og gen, fylgja lögmál þróunar í kjölfarið. Í stofnum koma fram breytingar, sumar slæmar, sumar hlutlausar en einhverjar góðar. Hver afdrif stökkbreytinganna verða veltur á til- viljun, umhverfi, samspili og auðvitað áhrifum þeirra. Monod sleppir aftur á móti alfarið hugmyndinni um stofna. Hann leggur samt mikla og réttmæta áherslu á hlutverk tilviljunar í sögu lífsins, og þá sérstaklega á uppruna stökkbreytinga. En þróunarfræði nútímans sýnir líka að tilviljun hefur veigamikil áhrif á framvindu þróunar innan stofna og milli hópa lífvera. Tökum sem dæmi nýja stökkbreytingu sem hefur jákvæð áhrif á hæfni lífver- unnar. Slík breyting getur hæglega glatast, því hún verður bara á einum litn- ingi í einni kynfrumu. Jafnvel þótt kynfruman nái að sameinast annarri frumu eru helmingslíkur á að hún tapist í næstu kynslóð. Því er töluverð óvissa um örlög hverrar stökkbreytingar. Hins vegar sýna líkön að náttúrulegt val mun auka tíðni jákvæðra stökkbreytinga í stofni. Að meðaltali festast mun fleiri jákvæð- ar breytingar í stofni en neikvæðar. En hvaða jákvæða breyting er valin er háð umtalsverðri óvissu. Þessu má líkja við æfingabúðir fótboltafélagsins Barcelona. Hundruð drengja taka þátt og það getur verið tilviljun háð hverjir veljast úr til að spila með unglingaliðinu og síðar aðalliðinu. Því betri sem einstakur liðsmaður er því meiri líkur eru á að hann komist í aðalliðið. En ef allir eru jafngóðir, ræður tilviljun því hverjir ganga inn á Nývang. Þróunarkenningin var næstum fullmótuð þegar sameindalíffræðin fæðist um miðbik síðustu aldar. Samþætting lögmála erfða og hugmynda Darwins lagði grunn að stofnerfðafræðinni, sem útskýrir hvernig breytingar geta orðið á stofn- um og þar með tegundum. Stofnerfðafræðin og framfarir í steingervingafræði og öðrum greinum lögðu grunn að nýju sameinuðu þróunarkenningunni. En sam- eindalíffræði átti eftir að opna ný svið í þróunarfræði, skömmu eftir fráfall Mo- nods 1976. Um er að ræða hlutlausa þróun, þ.e. að mikill hluti breytileika í stofni lífvera er hlutlaus. Hlutleysi er skilgreint með tilliti til hæfni lífveranna. Sumar stökkbreytingar eru jákvæðar, aðrar neikvæðar og síðan eru ýmsar hlutlausar og hafa þá engin áhrif á einstaklinga í baráttunni fyrir lífinu. Hlutlausar breytingar geta því verið algengar í stofnum og jafnvel orðið allsráðandi. Hugmyndin var sett fram af Jack King (1934–1983) og Motoo Kimura (1924–1994) sitt í hvoru lagi.17 Hlutleysi kom skýrt fram fyrir um 30 árum þegar fyrst var skyggnst í breytileika í genunum sjálfum18 og í ljós kom að hann var heilmikill milli einstaklinga innan sömu tegundar. Hlutleysi útskýrir m.a. af hverju finna má í erfðamengi mann- kyns milljónir stökkbreytinga, sem fæstar hafa áhrif á útlit, hegðun eða hæfni einstaklinga í lífsbaráttunni. Hefði heimspeki Monods orðið öðruvísi ef hann hefði kynnst hlutleysiskenn- ingunni og skilið stofnahugtakið? Hvernig hefði hann tekist á við þá staðreynd að þróun verður vegna samspils gena og umhverfis og að engin ein arfgerð er hæfust við allar aðstæður? Umhverfið er síbreytilegt og því ófyrirsjáanlegt hvaða arfgerð 17 Einar Árnason (2010) fjallar vel um þetta efni. 18 Kreitman 1983. Hugur 2014-5.indd 240 19/01/2015 15:09:41
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164
Page 165
Page 166
Page 167
Page 168
Page 169
Page 170
Page 171
Page 172
Page 173
Page 174
Page 175
Page 176
Page 177
Page 178
Page 179
Page 180
Page 181
Page 182
Page 183
Page 184
Page 185
Page 186
Page 187
Page 188
Page 189
Page 190
Page 191
Page 192
Page 193
Page 194
Page 195
Page 196
Page 197
Page 198
Page 199
Page 200
Page 201
Page 202
Page 203
Page 204
Page 205
Page 206
Page 207
Page 208
Page 209
Page 210
Page 211
Page 212
Page 213
Page 214
Page 215
Page 216
Page 217
Page 218
Page 219
Page 220
Page 221
Page 222
Page 223
Page 224
Page 225
Page 226
Page 227
Page 228
Page 229
Page 230
Page 231
Page 232
Page 233
Page 234
Page 235
Page 236
Page 237
Page 238
Page 239
Page 240
Page 241
Page 242
Page 243
Page 244
Page 245
Page 246
Page 247
Page 248
Page 249
Page 250
Page 251
Page 252
Page 253
Page 254
Page 255
Page 256
Page 257
Page 258
Page 259
Page 260
Page 261
Page 262
Page 263
Page 264
Page 265
Page 266
Page 267
Page 268

x

Hugur

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.