Hugur - 01.01.2014, Page 242

242 Arnar Pálsson
Þar hefur valið verið gert óvirkt. Að minnsta kosti er ekki lengur neitt
„náttúrulegt“ við það í darwinískum skilningi.22
Samkvæmt þessu virðist um mannkynbótahyggju að ræða hjá Monod, en hún var
sérstaklega sterk í hinum vestræna heimi milli 1930 og 1950. Hún birtist í nokkrum
misróttækum útgáfum en ótti við úrkynjun var þeim öllum sameiginlegur. Hér er
því ekki haldið fram að Monod hafi verið hallur undir mannrækt eða kynbætur á
mönnum, en honum virðist standa stuggur af uppsöfnun erfðabreytinga:
Nú lifa margir þeirra sem eru bæklaðir af völdum erfðagalla nógu lengi
til að geta afkvæmi. […] Oft er bent á þessa hættu og til að mæta henni
er stundum vísað til þeirra úrbóta sem vænst er af yfirstandandi framför-
um í sameindaerfðafræði. Þessari blekkingu, sem vissir gervivísindamenn
hafa tekið að sér að breiða út, þarf að eyða. Án efa verður hægt að milda
vissa erfðagalla en aðeins í einstaklingum sem líða fyrir þá, ekki í afkom-
endum þeirra.23
Áhyggjur hans hafa reynst orðum auknar. Sannarlega auðvelda framfarir í læknis-
fræði fólki að lifa með alvarlega erfðagalla. En náttúrulegt val „fer aldrei í frí“.
Valið hverfur ekki við breytingar á nútímasamfélögum, það breytist bara. Þótt
harkaleg lífsbarátta miðalda bíði ekki íslenskra barna á 21. öld, þarf stofninn að
takast á við aðrar ógnir. Þar má telja nýjar farsóttir og mögulega þætti tengda
velmegun, t.d. ofgnótt sykurs og hreyfingarleysi. Og breytingar á umhverfi valda
því að aðrar arfgerðir eru hæfari í dag en á miðöldum. Hættan er ekki endilega sú
að við höfum aflétt valinu, frekar að við höfum breytt umhverfinu þannig að hlut-
ir sem áður voru meinlausir eru nú skaðlegir. Nærtækt dæmi um umhverfisháð
áhrif erfðaþáttar er breyting í Cystatin-C-geninu sem veldur arfgengri heilablæð-
ingu hérlendis. Meðalaldur arfbera er um 37 ár nú til dags en breytingin var ein-
kennalaus fyrir tveimur öldum síðan.24
Einnig má greina á tilvitnuninni að ofan að Monod sá ekki fyrir byltinguna sem
varð í erfðatækni. Líftæknibyltingin sem átti sér stað á tveimur síðustu áratugum
síðustu aldar leiddi m.a. til þess að erfðalækningar urðu að veruleika undir síð-
ustu aldamót. Árið 2012 sýndi fyrrum samstarfsmaður vor að með erfðatækni og
vefjarækt væri hægt að lækna erfðagalla hvatbera rhesusapa.25 Verið er að þróa þá
tækni sem meðferðarúrræði um þessar mundir til að lækna erfðagalla í hvatberum
fólks. Hvatberar bera í sér stutta litninga og erfast aðeins frá móður til afkvæma.
Sumir genagallar í hvatberum geta verið mjög alvarlegir. Ætlunin er sú að lækna
þá með því að flytja frjóvgaðan kjarna úr eggi sem ber gallann í egg heilbrigðrar
konu (sem búið er að fjarlægja kjarnann úr). Ef af verður mun barnið þá eiga
22 Monod 2012: 231.
23 Monod 2012: 232.
24 Ástríður Pálsdottir o.fl. 2008.
25 Tachibana o.fl. 2012.
Hugur 2014-5.indd 242 19/01/2015 15:09:42