Hugur - 01.01.2014, Side 243

Tilviljun og tilgangur í lífi og eilífð 243
þrjá foreldra en hugmyndin er til umræðu hjá Matvæla- og heilbrigðisstofnun
Bandaríkjanna (FDA).26
Siðfræði þekkingar
Hvaða afleiðingar hafa staðreyndir sameindalíffræði og þróunarfræði fyrir sam-
félag manna? Í síðasta kafla bókarinnar gerir Monod tilraun til að móta nýja
heimspeki, sem hann kallar siðfræði þekkingar. Útgangspunkt hennar mynda líf-
fræðilegar skýringar á eiginleikum og atferli lífvera, þar á meðal mannsins. Hann
ræðir sérstaklega einkenni mannlegra samfélaga og heimspekikerfa. Þróunar-
fræðin getur einnig útskýrt tilurð „áskapaðra“ eiginleika mannsins:
Þessi þróun hlýtur ekki einungis að hafa auðveldað samþykki á lögmál-
um ættflokksins heldur líka skapað þörf fyrir goðsögulega skýringu sem
lagði þeim til grundvöll og óskorað vald. Við erum afkomendur þessara
manna.27
Hann leggur áherslu á að maðurinn sem tegund sé búinn að uppgötva stórkostlega
hluti með vísinda- og fræðistarfi og að mikið af þeim staðreyndum og lögmálum
séu ekki almenn vitneskja eða a.m.k. viti fólk almennt ekki hvað þau lögmál segja
um hver okkar staður sé í veröldinni. Vísindin eru þá þrátt fyrir allt hornreka í
samtímanum. Samfélögin byggja á hagnýtingu staðreynda vísinda og tækni en
hafa ekki meðtekið heimspekilegar afleiðingar nýrrar þekkingar:
Nútímaþjóðfélög hafa þegið auðæfin og máttinn sem vísindin hafa boðið
þeim. En þau hafa ekki þegið og varla hlustað á hinn dýpri boðskap vís-
indanna, skilgreininguna á nýrri og einstakri uppsprettu sannleikans og
kröfuna um gagngera endurskoðun á forsendum siðfræðinnar, algeran
viðskilnað við hina anímísku hefð, endalega höfnun hins „gamla sátt-
mála“ og nauðsyn þess að efna til nýs sáttmála.28
Monod leitast við að skilgreina nýja siðfræði þekkingar, sem samkvæmt honum
byggir á að fleygja út gömlu gildismati. Hann setur þekkinguna, hlutlægnina og
heilindi í orðræðu í öndvegi og varpar út náttúrulegum og trúarlegum viðmiðum.
Það opnar okkur nýja sýn:
Hún [siðfræði þekkingarinnar] getur horfst í augu við dýrið í manninum
og skynjað hann, ekki sem fáránlegan heldur sem framandi, ómetanlegan
einmitt í framandleika sínum. Vera sem tilheyrir lífríkinu og ríki hug-
26 Gretchen 2014.
27 Monod 2012: 236.
28 Monod 2012: 241–242.
Hugur 2014-5.indd 243 19/01/2015 15:09:42