Hugur - 01.01.2014, Page 256

256 Eyja Margrét Brynjarsdóttir
kynntur til sögunnar, því er svo lýst hvernig hann verður að frægum vísindamanni
eða heimspekingi, sagt í grófum dráttum frá lífshlaupi hans og svo er fjallað um
hugmyndir hans. Svo leggur Precht út af þeim með sínum hætti og tengir við það
sem honum finnst skipta máli. Þessi aðferð, að byrja á lífshlaupi vísindamanns
og fara svo út í hugmyndirnar, er vel kunn og margnotuð, og stendur svo sem
ágætlega fyrir sínu. Hún tengir lesandann viðfangsefninu með því að færa hann
nær tilteknum persónum, eða það er væntanlega hugsun höfundar. Þessi aðferð
er mun minna notuð í öðrum hluta bókarinnar en kemur svo talsvert mikið við
sögu aftur í þriðja hluta.
Ég velti þó fyrir mér hvort þetta sé endilega besta aðferðin fyrir inngangsrit í
heimspeki. Eins og ég nefndi stendur hún alveg fyrir sínu og er ágætlega nothæf,
en er ekkert sérlega frumleg. Kannski er þetta smekksatriði, en mér finnst hún
hafa verið notuð svolítið of oft. Og hér kem ég að því sem truflar mig verulega
við bókina og það er sláandi karllægni hennar. Í allri bókinni, þar sem talað er um
fjöldann allan af vísindamönnum og heimspekingum, eru nefndir tveir kvenkyns
heimspekingar, þær Judith Jarvis Thomson og Simone de Beauvoir. Hvorug
þeirra fær um sig sérstakan kafla heldur er rætt aðeins um grein eftir Thomson
í einum kaflanum og minnst örstutt á Beauvoir í öðrum, eða öllu heldur á eina
bók eftir hana. Minnst er á álíka margar vísindakonur (eina eða tvær) og ekki er
heldur neinn sérstakur kafli um vísindakonu. Þarna las ég kafla eftir kafla þar sem
kynntur var til sögunnar einhver strákur og tíundað var hve óskaplega merkilegur
maður hann varð svo og hve merkilegar hugmyndir hans urðu. Drengirnir, sem
síðar urðu karlar, voru sjálfsagt allir hinir mætustu menn en hvar voru allar kon-
urnar? Hafa konur aldrei hugsað neitt nógu merkilegt til að skrifað sé um það?
Er þetta boðlegt lesefni á tuttugustu og fyrstu öld? Höldum við enn að framlag
kvenna til sögu hugsunarinnar og heimspekisögunnar sé svo lítilsvert að vart taki
því að nefna það? Það sem ég á í raun við er að auðvitað eigum við að vera kom-
in lengra en svo að halda að allar merkilegar hugsanir séu runnar undan rifjum
nokkurra drengja og þá má spyrja hvort endilega sé gott að binda umfjöllun um
heimspekilega hugsun svo mjög við einstaklinga eins og hér er gert. Það má vel
fara aðrar leiðir til að vekja áhuga lesenda á þessum viðfangsefnum, ræða þau og
skýra, velta upp spurningum, skoða málin og tengja saman hugmyndir án þess að
einblína á það hvernig tilteknir drengir urðu að mönnum.
Karllægnin felst ekki bara í því að gleyma tilvist kvenna þegar umfjöllunarefnið
er valið heldur birtist hún með ýmsu móti í því hvernig textinn er settur fram. Í
sumum tilfellum virðist sökin liggja hjá þýðandanum. Sjálf er ég ekki fær um að
lesa þýsku og gat því ekki skoðað bókina á frummálinu til að leggja mat á það en
sumt af kynjaklúðrinu í íslenska textanum virtist sem sagt ekki endilega komið
úr þýskunni frá höfundinum, þótt það hafi ekki verið ljóst í öllum tilfellum. Höf-
undur og þýðandi virðast því samhentir í þessum efnum.
Í inngangi bókarinnar segir Precht til að mynda frá námsárum sínum, væntan-
lega á 9. áratug síðustu aldar, og virðist þar ganga út frá að engar konur hafi
verið starfandi við læknadeild háskólans: „Á sama tíma og prófessorarnir mínir
útskýrðu mannlega vitund með hjálp kenninga Kants og Hegels voru starfsbræður
Hugur 2014-5.indd 256 19/01/2015 15:09:42