Heilbrigðisskýrslur - 01.12.1951, Blaðsíða 198

1951
— 196 —
stæðs eðlis. Honum datt þá í hug að
reyna að framkalla krampa hjá geð-
klofasjúklingum til þess að sjá, hvort
þeim batnaði ekki. Taldi hann svo
vera, en menn sannfærðust fljótt um,
að svo var ekki. En jafnframt tóku
menn eftir því, að sumum þeim sjúk-
lingum, sem vafi lék á um, hvort
hefðu geðklofa eða manio-depressív
geðveiki, virtist batna. Síðar smáfærð-
ist beiting krampa í lækningaskyni
yfir á þunglyndismynd manío-de-
pressíva geðsjúkdómsins, þ. e. a. s.
sjúkdómsmynd, sem venjulega batnaði
sjálfkrafa eða fyrir venjulega læknis-
meðferð. Fyrstu árin voru eingöngu
notuð ýmis lyf til þess að framkalla
krampana, en upp úr 1938 var farið
að nota tæki til þess að hleypa raf-
straum á höfuð sjúklinganna til þess
að ljósta þá í rot og gera þeim krampa.
Fyrir hugtakabrengl notuðu erlend-
ir upphafsmenn orðið „shock“ mn
þessar aðgerðir, en það heiti hafði
þegar allt aðra þýðingu i læknis-
fræði; hafði t. d. hér verið borið við
að íslenzka það með orðinu „lost“.
En sá læknir, sem var brautryðjandi
þessarar aðgerðar hér á landi, nefndi
það þegar i upphafi mun réttara
nafni, sem sé rot, sem mörgum mun
þó siðar hafa þótt miður fara. En þar
eð um ótvírætt rot í íslenzkri merk-
ingu orðsins er að ræða, held ég þvi
heiti.
Ég hygg, að þess muni fá dæmi, að
jafnórökstuddri „lækningaaðferð“ sem
rotaðgerðunum liafi verið tekið jafn-
óhikað og fagnandi af geðlæknum.
Verður það vart skilið á annan veg en
þann, að frumherjarnir hljóti að hafa
haft óvenjugóð „sambönd“ til þess að
koma þessari nýjung á framfæri. Sinn
þátt í þessu á þó e. t. v. einnig hin
oflætislega framsetning frumherjanna,
sem þegar i upphafi „sáu fyrir“, að
létt myndi svipu geðklofans af mann-
kyninu og þar með stórkostlegum fjár-
hagsbyrðum af þjóðunum. Frumherj-
arnir slógu ryki i augu annarra lækna
með fyrirheitagreinum í blöðum og
tímaritum, ekki ósvipað og upphafs-
menn sanochrysínmeðferðarinnar við
berklaveiki á árunum eftir 1923. Ýms-
ir hugsandi og varkárari berklalæknar
neyddust þá til þess að fara að reyna
gullmeðferðina lika. Niðurstaðan varð
sú, að þótt einhverjir kunni að hafa
læknazt, sennilega þrátt fyrir með-
ferðina og ekki af henni, þá dó fjöldi
manns að margra dómi beinlinis af
því, að þetta var reynt, og aðrir ör-
kumluðust meira eða minna. Um tima
skorti þó ekki á, að margir mæltu
með meðferðinni og teldu sig sjá ár-
angur af henni. En eigi að síður smá-
lægði hrifningarölduna, og það er
sómi berklalæknanna, að þeir hættu
flestir furðufljótt þessum óskapaað-
ferðum, svo að nauðalitið eða ekkert
eimir nú eftir af þeim. í algerri and-
stöðu við aðfarir höfunda sanochrysin-
meðferðarinnar eru svo þeir, sem á
seinni árum hafa komið fram með ný
lyf gegn berklaveiki (streptomycin,
isoniazid, rimifon o. fl.). Allt þraut-
rannsakað fyrir fram, birt mjög var-
lega og menn þegar i stað varaðir við
ýmsum vandkvæðum, sem upp kynnu
að koma, en þó sérstaklega við of
mikilli bjartsýni um bata eða þá er
meta skuli niðurstöðurnar.
Á árunum 1920—1935 voru geðsjúk-
dómalækningar i mörgu á svipuðu
stigi og berklalækningar 1923 og
1924. Og geðlæknarnir féllu rétt á
eftir berklalæknunum fyrir svipaðri
freistingu og þó eiginlega enn hlá-
legri; enda hafa þeir ekki fótað sig
almennt ennþá. Svo til allt í einu
bilaði dómgreind margra þeirra svo,
að þeim datt í hug að reyna að lækna
tiltölulega nýuppgötvaðan sjúkdóm
(sem j)ó margir ekki viðurkenna, að
sé einn sjúkdómur) með því að etja
gegn honum hinum upphaflegasta og
klassiskasta allra geðsjúkdóma, floga-
veiki. En flogaveiki hafði hingað til
verið og er reyndar að miklu leyti
enn í augum allra, einnig lækna, hinn
válegasti draugur, sem mönnum hefur
þótt sjálfsagt að gera allt til þess að
kveða niður þegar í stað, áður en
hann merkti sjúklinginn fingraförum
sínum.
Ákefð sumra geðlækna í að hjálpa
var svo rík, að lágmarksgagnrýni
gleymdist mörgum þeirra bókstaf-
lega (1), og hrifning þeirra smásmit-
aði ýmsa, sem þyngri voru í taumi
t