Orð og tunga - 2021, Blaðsíða 105

94 Orð og tunga
jafn framt fimm viðskeytaraðir þar sem vafi leikur á að um sé að ræða
raun verulegar viðskeytaraðir, sbr.: lúmskheit, bernsklegur, göfuglátur,
ofl átungur og kotroskni. Viðskeytta orðið lúmskheit er ekki dæmi um
viðskeytaröð því ­sk er hluti af grunnorðinu í þessu til felli. Öðru máli
gegnir um bernsklegur því færa má rök fyrir því að orð mynd unin sé
eftirfarandi: barn­sk > bernsk + legur > bernsk legur. Um kotroskni gegnir
sama máli og lúmsk heit. Ekki er hægt að benda á grunnorðið sem ­ni
tengist, lýsingarorðið rosk inn er ekki leitt af neinu öðru, a.m.k. ekki í
nútímamáli og því ekki hægt að segja að ­sk sé viðskeyti þarna. Hið
sama má segja um göfug látur, þar er ekki ljóst hvað göf­ er í þessu
tilviki. Að síðustu er svo orðmyndunin oflátungur. Þar er hægt að færa
rök fyrir því að ­lát­ungur sé raunveruleg viðskeytaröð, ef við tökum
mið af orðinu oflátur og t.d. oflæti. Af þessum fimm dæmum eru því
tvö sem hafa í sér viðskeytaröð.
4.4.3 Viðskeytaraðir með lýsingarorðsviðskeyti í fyrsta sæti
Í þessum flokki með lýsingarorðsviðskeytum þá voru mögulegar
raðir 106 og raunverulegar raðir 17. Tengingarhlutfallið er þá 17/106
eða 16% sem er töluvert hærra hlutfall en hjá nafnorðsviðskeytunum
(rúm 3%). Hér á eftir verða staðfestar raðir og dæmi um þær flokkaðar
eftir fyrra viðskeytinu og sýndar í (22)–(28) eftir að búið er að vinsa
úr vafadæmi:
(22) ­látur
a. ­látlegur: góðlátlegur, hugarlátlegur
b. ­látungur: oflátungur
(23) ­legur
a. ­legheit: rólegheit, skemmtilegheit, huggulegheit,
frum legheit, þægilegheit, merkilegheit
b. ­legleiki: óendanlegleiki, eðlilegleiki, fullkomlegleiki,
hryllilegleiki
c. ­legleikur: kvenlegleikur, þjóðlegleikur
(24) ­samur
a. ­samleg: vinsamlegur, skynsamlegur, heilsusamlegur,
glæpsamlegur, lofsamlegur
b. ­samleiki: tignarsamleiki, undursamleiki, ununar sam­
leiki
c. ­samleikur: syndsamleikur
tunga_23.indb 94 16.06.2021 17:06:51