Orð og tunga - 2021, Page 175

164 Orð og tunga
sjóðsins varð að veruleika 1927 og hefur verið tiltækur allan þann tíma
sem liðinn er. Í stofnskrá sjóðsins er ákvæði um „að alltaf framvegis
verði til stór og vönduð íslensk­dönsk orðabók“.
Orðabókin kom fyrst út í heftum en var svo prentuð í heild sinni
í 3000 eintökum. Sjóðurinn hefur fjármagnað endurprentun orða­
bókarinnar nokkrum sinnum og var hún ljósprentuð árið 1952 í 3000
eintökum. Sjóðurinn stóð að auki fyrir útgáfu á viðbæti hennar árið
1963. Hann kom út í sérstöku bindi með um 40 þúsund uppflettiorðum
og var prentaður í 3000 eintökum. Árið 1980 var gerð ný ljósprentun
af orðabókinni í 3000 eintökum og viðbætirinn var endurprentaður
ári síðar í sama upplagi (sjá Stefán Karlsson 1997). Alls hafa því
verið prentuð 9000 eintök af Íslensk-danskri orðabók og 6000 eintök af
viðbætinum.
5 Stafræn útgáfa
Þegar ljóst var að bókin yrði ekki prentuð aftur var tekin ákvörðun um
að gefa hana út á stafrænu formi. Gert var samkomulag milli stjórnar
orðabókarsjóðsins og Stofnunar Árna Magnússonar í íslenskum fræð­
um og hófst verkið árið 2016 þegar skipuð var verkefnisstjórn. Lands­
bókasafn Íslands sá um að ljósmynda alla orðabókina og afrakstur
þeirrar vinnu er hægt að skoða á vefnum bækur.is. Til þess að breyta
verkinu í rafræna orðabók sem býður notendum upp á fjölbreytta
leitarmöguleika þurfti þó að leggja mikla vinnu í úrvinnslu efnisins.
Textinn var ljóslesinn á SÁM en ljóslesturinn er forsenda þess að
hægt sé að fletta upp í texta bókarinnar með skilvirkum hætti og að
einstakir hlutar hennar séu leitarbærir. Stúdentar við Háskóla Íslands
voru ráðnir til starfa við að yfirfara og lagfæra ljóslesna textann,
sem var afar umfangsmikið verk þar sem upprunalega orðabókin
er í stóru broti og yfir þúsund blaðsíður að stærð. Íslensk­danskur
orðabókarsjóður greiddi laun stúdentanna og nam kostnaður við það
verkefni um 30 milljónum króna.
Íslensk-dönsk orðabók hefur nú fengið sína eigin heimasíðu og þar
er að finna margvíslegar upplýsingar um verkið. Með stafrænu
gerðinni opnast margir nýir möguleikar á að skoða og rannsaka efni
þessarar miklu orðabókar. Áhugamenn um tungumálið fá aðgang
að gífurlegum orðaforða sem varpar ljósi á íslenskt mál og notkun
þess fyrir um 100 árum. Notendur eiga þess nú kost að leita í efni
bókarinnar á þann hátt sem ekki er auðvelt að gera í prentuðu bókinni.
tunga_23.indb 164 16.06.2021 17:06:53