Saga - 2013, Page 23

andinn ákvað að bíða með útgáfuna.42 Reyndar var Brynjúlfur frá
Minna-Núpi gagnrýndur í blöðum, þegar bókin kom út, fyrir að
nota ekki samtímagögn um morðbrennuna úr Landsskjalasafninu.43
Rit þeirra Gísla konráðssonar og Brynjúlfs Jónssonar frá Minna-
Núpi hafa verið skilgreind sem sagnaþættir.44 Gísli er sagður hafa
verið fyrstur til þess að þróa sagnaþáttaformið og virst hugsa sér
það „sem næst því að Íslendingaþættir hinir fornu hefðu blandast
ann álum síðari tíma, þjóðsögum, munnmælum og sagnastíl espól -
íns.“45 Brynjúlfur frá Minna-Núpi var einn þeirra sem fylgdu í fót-
spor Gísla og sagnaþættir hans urðu vinsælir og víðlesnir. Magnús
Hauksson bókmenntafræðingur hefur rannsakað sagnaþætti og
bendir m.a. á að heimildagildi frásöguþátta af þessu tagi geti orkað
mjög tvímælis enda rýni höfundar þeirra yfirleitt ekki heimildir
sínar og séu „óhræddir við að nota þjóðsagnir og ótraust munnmæli
til að fylla í eyður ritaðra heimilda eða krydda frásögnina. Þeir vísa
auk þess óreglulega eða jafnvel alls ekki til heimilda sinna.“46
Í rannsókn sinni greindi Magnús Hauksson sérstaklega útgefin
Natansrit Gísla konráðssonar og Brynjúlfs Jónssonar frá Minna-
Núpi með tilliti til sagnaþáttaformsins.47 Natanssögu Gísla segir
hann vera „safn munnmæla og sagna um aðalpersónuna … [og þ]að
vottar hvergi greinilega fyrir því að Gísli hafi notað ritaðar heim -
ildir.“48 Bygging sögunnar beri öll merki sagnaþátta, persónusnið sé
ráðandi og „söguefnið er að hluta til afar krassandi og eftirminni-
legt.“49 Persónufróðleikur sé áberandi og mikið um ættrakningar.
friðrik, agnes, sigríður og natan 21
43 Sbr. Reykjavík 19. október 1912, bls. 168; Nýtt kirkjublað 8:3 (1913), bls. 39.
44 Um helstu einkenni sagnaþátta sjá Ingi Sigurðsson, Íslenzk sagnfræði frá miðri
19. öld til miðrar 20. aldar. Ritsafn Sagnfræðistofnunar 15 (Reykjavík: Sagn fræði -
stofnun Háskóla Íslands 1986), bls. 45.
45 Hannes Pétursson, Misskipt er manna láni. Heimildaþættir I (Reykjavík: Iðunn
1982), bls. 195 [eftirmáli].
46 Magnús Hauksson, Íslenskar heimildabókmenntir, bls. 80. — Sjá jafnframt um
helstu einkenni alþýðlegrar sagnaritunar: Ingi Sigurðsson, „Staða alþýðlegrar
sagnfræði í sagnaritun Íslendinga á 19. og 20. öld“, Sagnir 2 (1981), bls. 16–20;
Gunnar karlsson, „Hvað aðgreinir sagnfræði leikra og lærðra?“, Sagnir 2
(1981), bls. 27–29; Helgi Þorláksson, „Fræðimenn og fróðleiksfús alþýða“,
Sagnir 2 (1981), bls. 40–43.
47 við greininguna virðist Magnús fyrst og fremst hafa nálgast Natansmál út frá
Natanssöguhandritum, útgefnu bókunum og öðru prentuðu efni en ekki
réttar gögnum og öðrum óprentuðum opinberum samtímaheimildum.
48 Magnús Hauksson, Íslenskar heimildabókmenntir, bls. 92 og 94.
49 Sama heimild, bls. 96.
Saga haust 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 23.6.2020 15:03 Page 21