Saga - 2013, Blaðsíða 199

margir fræðimenn hafa undirstrikað (má í því samhengi vísa til mann fræð -
ings ins Sherry Ortner eða stjórnmálafræðingsins Timothy Mitchell) er
atbeini flókið fyrirbæri sem ræða þarf í samhengi við áhrif, og ekki síður
taumhald menningar og valds á einstaklinginn. Höfundar hefðu gjarnan
mátt flækja og dýpka umfjöllun sína um þetta hugtak, ekki síst vegna þess
að hin sérstaka nálgun einsögunnar að sögulegum viðfangsefnum veitir
töluvert öðruvísi sýn á atbeina einstaklinga í fortíðinni en önnur fræðileg
nálgun. Slík umfjöllun hefði getað verið mikilvægt innlegg í kennilega
umræðu um atbeina í hinu stærra fræðilega samhengi þar sem einsögurann-
sóknir hafa margar mikilvægar lexíur fram að færa.
Ég sakna einnig gagnrýninnar umfjöllunar um heimildanotkun og heim-
ildarýni einsögunnar. Reyndar fjallar Sigurður Gylfi á greinargóðan hátt um
notkun ‚sjálfsbókmennta‘ (e. ego-documents), en þar sem stór hluti einsögu-
rannsókna byggist á annars konar heimildum, ekki síst réttarskjölum, hefði
ekki verið úr vegi að ræða á kerfisbundnari hátt um kosti og galla slíkra heim-
ilda í ljósi þess hvernig einsögufræðingar hafa nýtt sér þær. Tengt því hefði
mátt ræða annað álitamál, sem almennt er of sjaldan talað um meðal
sagnfræðinga og á sérstakt erindi við einsöguna vegna þess hversu náið þar
er fjallað um líf einstaklinga. Hér á ég við þá siðferðilegu spurningu hvort, eða
að hve miklu leyti, sagnfræðingar hafi rétt til þess að grafast fyrir um einkalíf
fólks í fortíðinni og opinbera það fyrir lesendum sínum. Þessi spurning er sér-
staklega aðkallandi þegar sagnfræðingar nota réttarskjöl til að rannsaka líf
fólks. Aðstæðurnar þar sem slíkar heimildir verða til teljast sjaldnast til
atburða sem fólk vill halda á lofti í eftirmælum sínum. Frásögn Sigurðar Gylfa
af afar persónulegum atburðum í lífi tiltekins einstaklings (bls. 119–121) vekur
mann óhjákvæmilega til umhugsunar um þessa spurningu og sömuleiðis til-
laga hans um að sagnfræðingar framtíðarinnar rannsaki líf fólks út frá kredit -
kortayfirlitum, sjúkraskrám, réttarskjölum, gögnum frá menntastofnunum og
öðrum slíkum heimildum (bls. 140). Margir kæra sig ekkert um að hið opin-
bera haldi slíkar skrár um sig en komast varla undan því oki. Spurn ing er
hvort sagnfræðingar hafi siðferði legan rétt til að opinbera slíkar upp lýsingar
að viðkomandi forspurðum. við þeirri spurningu er líklega ekkert endanlegt
svar en áhugavert hefði verið að lesa hugleiðingar höfunda um hana.
What is Microhistory? er bæði læsilegt og greinargott en líka á margan
hátt óhefðbundið yfirlit yfir hugmyndafræði og sagnritunarsögu einsögunn-
ar. Ég hefði viljað sjá meiri umfjöllun um ýmis atriði, en það er óhjákvæmi-
legt með bók af þessu tagi og kemur ekki niður á gæðum verksins í heild.
Þá er óhætt að taka undir með höfundum að hugmyndafræði einsögunnar
á fullt erindi við sagnfræði komandi kynslóða og að framlag hennar til
fræðigreinarinnar hafi gjörbreytt því hvernig við hugsum um fortíðina og
rannsóknir á henni. Það þarf að halda á lífi því erindi einsögunnar að grafa
undan viðteknum sannindum og sögulegum einföldunum og þessi bók er
mikilvægt framlag í þá átt.
ritdómar 197
Saga haust 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 23.6.2020 15:04 Page 197