Saga - 2013, Side 165

sé „belgborið“ skyldi maður ætla að merki fætt í „sigurkufli“, þ.e.
umlukt líknarbelgnum. en í texta laganna er greinilega gert ráð fyrir
að barnið skorti andlit.55 Það getur þá væntanlega ekki nærst og því
ekki lifað, enda kveða lögin á um hvernig það eigi að deyja.
Athugasemd laganna, „að sá maður má sér eigi matar afla þó að vax-
inn verði“, sýnist út í hött um barn sem aldrei gæti lifað, en afbakað
andlit56 ætti ekki að gera fullorðinn mann óvinnufæran. Betur ætti
við það sem segir nokkrum línum ofar um barnið „er eigi má57
móðir mat gefa“. Hér vantar eitthvað á rétt samhengi, enda eru
þarna 14. aldar skrifarar að afrita eldgamlar reglur sem bæði að máli
og efni eru orðnar þeim framandi.
Með selshreifa
ef rétt er skilið að „belgborna“ barnið sé dæmi um börn sem fæðast
þannig að þeim sé ekki ætlandi líf, þá falla dæmi norsku laganna um
fylgir bölvun barni? 163
nærst. (Grágás. Lagasafn …, bls. 50 — „eigi arfgengt nema … matur komist
niður“ — og 71 — „þá arfgengt er … matur kemur niður“.) Ég skil þessa staði
svo að barn, sem átti arfs von á meðgöngutímanum en deyr svo nýfætt, sé ekki
arfgengt nema það hafi nærst (þá gangi arfur barnsins áfram til erfingja þess).
Sama hugsun gat gilt um önnur réttindi, svo sem sjálfan réttinn til lífs
(Mundal, Barneutbering, bls. 55–56). Þess vegna áherslan á að ala börn sem áttu
að lifa — jafnvel þau sem voru „öfugu líki alin“ skv. eiðsifaþingslögum — en
eðlilegt að börn sem áttu að deyja vegna vansköpunar hafi ekki verið lögð á
brjóst.
Rómarréttarákvæði, sem Brynja (bls. 120) vísar til, er um sama efni, þ.e.
hvort barn sem deyr nýfætt telst erfingi föður síns, sem skiptir máli um það
hvort hann þarf að endurnýja erfðaskrá sína eða ekki. (Sjá nmgr. 49: Corpus
Iuris > Codex 6.29.3.) Þar er nóg að barnið losni lifandi frá móðurinni — nema
það hafi verið vanskapað (monstrum vel prodigium, „óskapnaður eða undur“),
þá hefur fæðing þess ekki áhrif. en ef vanskapað barn heldur lífi og kemst á
legg? Það á, skv. Corpus Iuris > Digesta 1.5.14, ekki að teljast til barna ef skapn -
aður þess er „gagnstæður mannlegri mynd“ (contra formam humani generis) og
öðlast þá væntanlega engin réttindi þó það lifi. engin leið er að sjá hvað menn
hefðu fellt undir þessa reglu af helstu meðfæddu fötlunum.
58 Bls. 117. Annars vegar „samvaxnir fingur og tær“ (sjá e. Gene Deune,
„Syndactyly“, Medscape Reference, emedicine.medscape.com/article/1244420
(skoðað 11. september 2013); þetta er með algengustu fæðingargöllum, oftast
aðeins tveir fingur tengdir en alvarlegustu tilfellin geta minnt á hreifa fremur
en hendur). Hins vegar „stuttir útlimir sem koma beint út frá öxlum og mjöðm -
um“ (sem á læknamáli eru einmitt kenndir við seli: „phocomelia“; það var afar
sjaldgæft þar til lyfið thalidomid reyndist valda fósturskaða af þessu tagi).
Saga haust 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 23.6.2020 15:04 Page 163