Saga - 2013, Blaðsíða 186

ekki skal ég fjölyrða frekar um rök kristelar Bjarkar og skoðanir enda er
hún best fær um að gera grein fyrir þeim sjálf. en út frá þessu dregur
Steinunn almennar ályktanir um viðhorf sagnfræðinga til fornleifa; hún
segir, eins og fram er komið, að það sé „oft“ litið svo á innan sagnfræði að
fornleifar séu ekki marktækar nema þær hljóti staðfestingu af rituðum heim-
ildum (bls. 131). Hverjir hafa sett þetta fram og hvar? Ég kannast ekki við
það.
Undir lok greinar sinnar segir Steinunn að orðið sé tímabært að sagn -
fræð ingar líti á fornleifafræði sem sjálfstæða á þann hátt sem þeir líti á sína
eigin grein (bls. 141). ekki veit ég hvert Steinunn sækir þá hugmynd að
sagnfræðingar líti ekki á fornleifafræði sem sjálfstæða grein. eitt sinn var
ekki ótítt að sagnfræðingar nefndu fornleifafræði hjálpargrein sagnfræð -
innar. Þetta má ekki skilja svo að þar með hafi þeir talið fornleifafræði undir -
skipaða og óæðri. Það væri í sjálfu sér jafneðlilegt að fornleifafræðingar
nefndu sagnfræði hjálpargrein fornleifafræðinnar og myndi sennilega ekki
valda óróa meðal sagnfræðinga.
eftir því sem ég veit best munu flestir eða allir íslenskir sagnfræðingar
sem fást við hina elstu sögu taka algjört mark á meginniðurstöðum í forn-
leifafræði. Miðaldasagnfræðingar hafa almennt, og fyrir löngu, hafnað
Landnámu og Íslendingasögum sem grunnheimildum um þessa elstu sögu
og eiga því mikið undir niðurstöðum fornleifafræðinga. Steinunn skilur
þetta hins vegar svo að sagnfræðingar séu sífellt að reyna að sanna eða
afsanna hinar rituðu heimildir út frá fornleifum, t.d. hvort landið hafi verið
numið 874 eða ekki. Rétt er að sumir sagnfræðingar benda á að vitnisburður
Ara fróða í Íslendingabók um upphaf landnáms, norræna forystumenn um
landnámið og hvenær þeir námu land, komi merkilega vel heim við megin -
niðurstöður fornleifafræðinga. Og fyrst Ari nefnir Ingólf er varla hægt að
finna að því að sagnfræðingar skuli reyna að svara því hvort norrænn
maður með þessu nafni hafi verið til og verið í einhvers konar forystu um
landnám hérlendis eða hvort hann sé uppspuni. Fari hins vegar svo að þorri
fornleifafræðinga telji að almenn og varanleg búseta í landinu hafi hafist
mun fyrr en Ari telur (hann segir að það hafi verið um 870) munu sagn fræð -
ingar hafna Ara. Ástæðan er einföld: hann ritaði ekki heimild sína fyrr en
nærri 1130, hún stenst því ekki kröfur sem gerðar eru til góðra ritheimilda,
að þær hafi orðið til sem næst atburðatíma. ekki er heldur að hafa neina
sjálfstæða innlenda ritheimild til samanburðar, Ari mun hafa átt einhverja
aðild að landnámsskrifum og að samantekt Frumlandnámu og því er hún
og Íslendingabók háðar heimildir.
Af þessu má ráða að sagnfræðingar líta á fornleifafræði sem sjálfstæða
grein. Hitt er annað mál að um niðurstöður einstakra fornleifarannsókna
getur ríkt efi, fornleifar má oft túlka á ýmsa vegu. Á þetta fellst Steinunn,
eins og tilvitnuð orð hennar hér í upphafi pistilsins sýna. Í BA-ritgerð sinni
treystir kristel Björk sér ekki til að taka undir þá ályktun Steinunnar að á
helgi þorláksson184
Saga haust 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 23.6.2020 15:04 Page 184