Strandapósturinn - 01.06.2009, Síða 97

95
uramtinu. En það voru Hellisheiði frá Kömbum yfir Svínahraun,
Kaldidalur, sem þá var aðalvegurinn frá Kalmannstungu suður á
Hofmannaflöt, og Holtavörðuheiði sem var eini vegurinn milli
Norðurlands og Suðurlands á vetrum. Á Holtavörðuheiði er þá
búið að gera upphækkaðan veg á þriðjungi leiðarinnar, afgang-
urinn hefur verið ruddur vegur. Þá er sagt að á heiðinni séu 120
vörður en Fjallvegafélagið lét varða heiðina 1831. Þá er tilgreint
að byrjað sé á þremur fjallvegum í vesturamtinu, Laxárdalsheiði,
Bröttubrekku og Haukadalsskarði, og búnir talsverðir kaflar á
þeim fyrstnefndu, einkum Bröttubrekku, en rétt byrjað á vega-
gerð á Haukadalsskarði. Hvergi er minnst á brúargerð í þessu
skrifi og virðist ekki hafa verið lagt fé til slíkra mannvirkja, þeirra
tími var ekki kominn.
Yfir Kljáfoss í Hvítá í Borgarfirði var brúað á þjóðveldistíma
og mun hafa staðið brú þar oftast nær fram um 1400, sagt er frá
brú á þessum stað í Sturlungu árið 1242. Þá áttu þeir „sáttafund“
við brúna Gissur Þorvaldsson og Órækja Snorrason. Þar sveik
Gissur Órækju er hann hugðist ganga til sátta eftir víg Snorra
Sturlusonar. Ný brú var reist yfir Kljáfoss 1893 og æ síðan endur-
byggð, síðast 1985.
Hér í sveit bjó á Kollsá (1874–1898) ein atkvæðamikil mynd-
arkona og áhugasöm um framfarir, hún hét Gróa Jóhannsdóttir
(1825–1899), ættuð frá Kaðalstöðum í Stafholtstungum. Eigin-
maður Gróu var Jón Tómasson bóndi á Kollsá. Þess er getið að
það var einmitt Gróa húsfrú á Kollsá sem hreyfði því fyrst að
nauðsyn bæri til að brúa Laxá í Hrútafirði og henni tókst að telja
sveitungana á sitt band og hafa málið fram.
Hvers vegna að brúa Laxá frekar og fyrr en önnur vatnsföll?
Þannig hagar til við Laxá að hún rennur í alldjúpu og kröppu
gili víðast hvar og nær gilið alveg til sjávar. Laxá var því verulegur
farartálmi, sérstaklega fyrir aðdrætti svo sem kaupstaðarferðir,
hvort sem var með hestvagna eða áburðarhesta í lestarferðum.
Við vaðið á Laxá eru háir bakkar með bröttum og krókóttum
sneiðingum og hefur þar verið illt yfirferðar bæði með klyfja-
hesta eða vagna.
Fyrir bílaöld fóru menn stundum í kaupstað á Borðeyri að
vetrarlagi með hest og sleða til að flytja varninginn heim. Þeir
sem þurftu yfir Laxá fóru þá úr kaupstaðnum gjarnan vestur,